właściwie Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych (ros.
НКВД – Народный комиссариат внутренних дел). Organ kierujący sprawami bezpieczeństwa w państwie radzieckim w latach 1917-1924 i 1934-1946. Od 1934 roku, kiedy kierownictwo przejął Gienrich Jagoda, NKWD zarządzało policją polityczną, sądownictwem specjalnym, milicją, służbą ochrony pogranicza, więziennictwem, strażą pożarną, urzędami stanu cywilnego, przez co sprawował kontrolę nad całą ludnością państwa. W latach 30. NKWD rozprawiło się z przeciwnikami Stalina (mordy, aresztowania, zsyłki), a po objęciu kierownictwa przez Nikołaja Jeżowa przeprowadzono także czystki wewnętrzne, po których przeprowadzono nowy nabór. W 1937 roku zamordowano działaczy komunistycznych (także Komunistycznej Partii Polski) oraz większość kadry oficerskiej i dowódczej. W latach 1937-1939 aresztowano ok. 7 milionów obywateli radzieckich. Od 1938 roku NKWD nadzorował Ławrientij Beria.
W czasie II wojny światowej NKWD odpowiedzialna była za deportacje polskiej ludności (a także z innych opanowanych terenów), a także za
zbrodnię katyńską, a także likwidaję Armii Krajowej i polskiej konspiracji cywilnej.
klp.pl