klp.plW lutym 1989 roku rozpoczęły się obrady okrągłego stołu, podczas których opozycyjne środowiska kierowane przez Komitet Obywatelski Wałęsy oraz ówczesne władze dyskutowały nad zakresem niezbędnych zmian ustrojowych.
| Przemówienie Lecha Wałęsy na plenarnym posiedzeniu „okrągłego stołu” w Warszawie 5 kwietnia 1989 roku Nie ma wolności bez „Solidarności”, to jest prawda, z którą przyszliśmy do „okrągłego stołu”. W przemówieniu, które wygłosiłem na otwarciu obrad, mówiłem o tym, jak zrujnowany jest nasz kraj i ciężkie jest życie ludzi. (...)Przy „okrągłym stole” spotkaliśmy się z ludźmi tego systemu i przekonaliśmy się, że są oni świadomi tego faktu. Rozpoczynając z nami rozmowy, dopuszczając nasze nie cenzurowanie wypowiedzi do telewizji, dali dowód gotowości do radykalnej zmiany systemu. Przecież jego podstawą – co po wielekroć powtarzałem – jest monopol. I już sam fakt rozmów monopol ten przełamuje. Dziewięć tygodni rozmów o najważniejszych sprawach naszej ojczyzny pozwoliło nam dojść do przekonania, że w sytuacji, w której się znajdujemy, nie ma już mowy o handlu między różnymi stronami, ale tylko o wielkim ryzyku, które ponoszą wszyscy, którzy czują się odpowiedzialni za Polskę (...)Mówiąc o niepodległej Polsce przywołałem tu fragment umowy politycznej, zawartej przy „okrągłym stole”.(...) |
| we wszystkich komisjach „okrągłego stołu” zabiegaliśmy o konkretne ustalenia, które mogą zostać wcielone w życie natychmiast. Takie jak legalizacja „Solidarności”, „Solidarność” Rolników, Niezależne Zrzeszenie Studentów. Te postulaty zostały przez stronę rządowo-koalicyjną przyjęte. Osiągnęliśmy tym samym niezbędne minimum dla wkroczenia na szlak przemian demokratycznych ( ... )Uzyskaliśmy wolne wybory do drugiej izby parlamentu – Senatu. Jednocześnie wyraziliśmy wolę, że wszelkie ograniczenia demokracji mają charakter jednorazowy i następnie wybory muszą być całkowicie demokratyczne. Taką samą deklarację złożyła strona koalicyjno-rządowa. (...)Uważam, że obrady „okrągłego stołu” mogą się stać początkiem drogi do demokratycznej i wolnej Polski. A więc patrzymy z odwagą i nadzieją w przeszłość . Wierzymy bowiem w te słowa, które umieściliśmy na gdańskim pomniku: „Pan da siłę swojemu ludowi. Pan da swojemu ludowi błogosławieństwo pokoju”. |
W trakcie prawie dwumiesięcznych rozmów PZPR poszło na wiele ustępstw. Przywrócono istnienie 100 osobowego senatu, którego członkowie mieli być wybierani w wolnych wyborach, przywrócono urząd prezydenta. W nowym sejmie - sejmie kontraktowym 65% miejsc miało zagwarantowane PZPR i jej sojusznicy, a 35% miejsc miało zostać obsadzonych w wyniku przeprowadzenia całkowicie wolnych wyborów. Przyszły rząd miała utworzyć strona rządowa. Większość społeczeństwa przyjęła te zmiany przychylnie. 17 kwietnia 1989 roku sąd ponownie zarejestrował NSZZ „Solidarność”. Komitet Obywatelski zorganizował entuzjastyczną i energiczna kampanię, a od 8 maja zaczęła ukazywać się „Gazeta Wyborcza” - pierwszy od 1948 roku niezależny dziennik. Wybory do parlamentu odbyły się 4 czerwca 1989 roku i przyniosły opozycji jednoznaczne zwycięstwo – 99 miejsc w senacie oraz wszystkie zakontraktowane 35% miejsc w sejmie. Ekipa Wojciecha Jaruzelskiego uznała wyniki wyborów. 19 lipca obie izby wspólnie wybrały na prezydenta (zgodnie z ustaleniami „okrągłego stołu”) Wojciecha Jaruzelskiego. 24 sierpnia 1989 roku premierem został (wbrew ustaleniom „okrągłego stołu”) Tadeusz Mazowiecki i stanął na czele pierwszego po wojnie niekomunistycznego rządu. 12 września sejm zatwierdził skład Rady Ministrów, resorty bezpieczeństwa, spraw wewnętrznych i obrony narodowej zachowali członkowie PZPR. Posłowie opozycji utworzyli Obywatelski Klub Parlamentarny, który kierował przeprowadzanymi reformami, akceptowanymi przez posłów komunistycznych.
| Przemówienie Tadeusza Mazowieckiego w Sejmie 12 września 1989 roku (...) Przychodzę jako człowiek „Solidarności” wierny sierpniowemu dziedzictwu. Pojmuję je przede wszystkim jako wielkie wołanie społeczeństwa o podmiotowość, prawo decydowania o losach kraju oraz jako gotowość do solidarnego i zdecydowanego działania, aby te cele osiągnąć. Naszym celem jest państwo, które tworzy bezpieczne ramy indywidualnej i zbiorowej egzystencji, określa tylko granice swobody jednostki i wspólnot obywateli. Uznając wartości ludzkiej aktywności nie pozostawia jednak bez opieki słabych i społecznie bezradnych.(...)Rząd pragnie współpracować ze wszystkimi partiami i ugrupowaniami politycznymi obecnymi w parlamencie. Wszystkie siły polityczne na nowo muszą przemyśleć swoją rolę, a także swój stosunek do państwa i jego instytucji, w sytuacji gdy staje się ono wartością ogólną i nadrzędną. (...) Polska pragnie współtworzyć nową Europę i przezwyciężać powojenne podziały świata. Warunkiem koniecznym ewolucyjnych zmian jest przestrzeganie zasady trwałości istniejących granic. Wierzymy zarazem, że będą to granice otwarte. Chcemy wykorzystać wszystkie możliwości współpracy gospodarczej i politycznej, biorąc udział w istniejących organizacjach europejskich. Nasze otwarcie na całą Europę nie oznacza odrzucenia dotychczasowych powiązań i zobowiązań. Nowy rząd będzie respektował zobowiązania sojusznicze Polski. (...) Trzeba wyeliminować ze wzajemnych stosunków nienawiść, która mogłaby się stać ogromną siłą destrukcyjną. Musimy jako naród przełamać poczucie beznadziejności i wspólnymi siłami stawić czoła stającemu przed nami wyzwaniu chwili: zadaniu wyjścia z katastrofy gospodarczej i przebudowy państwa. (...) |
Zmiany ustrojowe w Polsce zakończyły się wyborem Lecha Wałęsy na prezydenta w wolnych i powszechnych wyborach w 1990 roku. W tym też roku została rozwiązana Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, a w październiku 1991 roku odbyły się pierwsze całkowicie wolne wybory do parlamentu.
Dowiedz się więcej
1 Dokument „Dagome iudex”
2 Geneza przebieg i skutki zamachu majowego
3 Przyczyny dążeń do centralizacji państwa polskiego w okresie rozbicia dzielnicowego
2 Geneza przebieg i skutki zamachu majowego
3 Przyczyny dążeń do centralizacji państwa polskiego w okresie rozbicia dzielnicowego
Komentarze
artykuł / utwór: Upadek systemu socjalistycznego w Polsce
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)