klp.plW 1948 roku zmarł prymas August Hlond, a jego miejsce zajął kardynał Stefan Wyszyński. W 1949 roku po ekskomunice nałożonej przez papieża na członków i sympatyków partii komunistycznych wydano dekret „o ochronie wolności sumienia i wyznania”. Zaostrzył się nurt stalinizacji i działania antykościelne. Państwo zaczęło przejmować kościelne szpitale i majątki na Ziemiach Zachodnich i Północnych, ograniczano charytatywną działalność księży oraz zakonników. Zorganizowały także ruch „księży-patriotów”, którzy popierali komunistyczne władze. Mieli oni funkcjonować obok oficjalnych struktur kościelnych.W 1950 roku doszło do porozumienia miedzy władzami a Episkopatem Polski. W zamian za rezygnację Kościoła z krytyki kolektywizacji i namawiania do oporu komuniści zgodzili się na nauczanie religii oraz prowadzenie duszpasterstwa. Powołano specjalny urząd do kontrolowania działalności kościoła – Urząd do Spraw Wyznań. Mimo ugody sytuacja duchownych nie była najlepsza. Łamano postanowienia, często aresztując księży i osadzając ich na podstawie fałszywych zarzutów. Religie wypierano ze szkół, szpitali i z wojska. Nie oszczędzono także biskupów. W 1953 roku ogłoszono dekret o „obsadzaniu duchownych stanowisk kościelnych” oraz zawieszono „Tygodnik Powszechny”. Aresztowano także i internowano prymasa Stefana Wyszyńskiego, który sprzeciwiał się polityce władz. Zwolniono go dopiero w 1956 roku.
Po odwilży październikowej w 1956 roku szykany wobec Kościoła i duchownych zmniejszyły się. W szkołach przywrócono nauczanie religii. Powstały Kluby Inteligencji Katolickiej, a w sejmie koło „Znak”. W prawowite ręce wrócił „Tygodnik Powszechny”, jednak państwo zachowało kontrolę nad niegdyś potężną organizacją charytatywną - „Caritasem”. Już w 1958 roku przeprowadzono rewizję w pomieszczeniach Instytutu Prymasowego na Jasnej Górze, ograniczano nauczanie religii w szkołach, rozpoczęto akcję „dekrucyfikacji” szkół. W 1961 roku na podstawie ustawy „O rozwoju systemu oświaty i wychowania” ponownie usunięto nauczanie religii ze szkół. Od 1959 roku podniesiono podatki płacone przez proboszczów, wprowadzono nadzór nad seminariami duchownymi, cofnięto odroczenie służby wojskowej dla alumnów, zakazywano zakonnicom posług w szpitalach i przedszkolach.
W połowie lat sześćdziesiątych w całym kraju obchodzono tysiąclecie chrztu polski, podkreślając rolę wiary katolickiej w historii narodu. Milenium Chrztu przeciwstawiono obchody Tysiąclecia Państwa. Władze, pragnąc odwrócenia uwagi od religijnych uroczystości zorganizowały akcję „Tysiąc szkół na Tysiąclecie”. Ważnym wydarzeniem w historii Kościoła polskiego było wystosowanie w 1965 roku orędzia polskich biskupów do biskupów niemieckich, nawołującym do pojednania. Padło w nim słynne zdanie: „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Akcja ta wzburzyła nacjonalistycznie nastawione ludowe władze.
| Obchody Tysiąclecia Chrztu Polski 1966 rok 3 V 1966 r. na Jasnej Górze na pustym papieskim fotelu umieszczono portret Pawła VI i wiązankę biało-czerwonych róż. Specjalnie na tę okazję Ojciec Święty mianował Prymasa legatem papieskim, co dodatkowo podniosło prestiż kardynała Wyszyńskiego stale atakowanego przez środki masowego przekazu i czołowych działaczy partyjnych i państwowych. (…)W maju i czerwcu 1966r. w różnych częściach Polski odbywały się kościelne uroczystości Tysiąclecia Chrztu Polski. Elementem integralnym tych obchodów była peregrynacja po kraju kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Przy tej okazji władze posunęły się do akcji o charakterze policyjnym przemocą odbierając obraz i dostarczając go do katedry św. Jana w Warszawie. Władzom chodziło o to, żeby maksymalnie ograniczyć czas trwania i zasięg uroczystości kościelnych. |
| (...)Dla społeczności katolickiej obchody Milenium były największą – aż do czasu wizyty papieża Jana Pawła II w czerwcu 1979r. – manifestacją własnych postaw, przekonań, własnej wiary. Były dostrzegalnym gołym okiem dowodem siły i autorytetu Kościoła w Polsce. „Więź”, 1989 rok |
Po dojściu do władzy ekipy Edwarda Gierka stosunki Kościoła i oficjalnych władz były poprawne. Nawiązano także stosunki robocze z Watykanem. Kościół katolicki na coraz szerszą skalę współpracował z opozycją, która powstała po wydarzeniach z 1976 roku. Władze śledziły poczynania Kościoła, jednak nie podejmowały żadnych zdecydowanych działań. Więzi z opozycją wzmocniły się zwłaszcza po wyborze Karola Wojtyły na papieża w 1978 roku, co znacznie wzmocniło prestiż instytucji kościelnych. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski (2-10 czerwca 1979 roku) przemieniła się w serię wielkich manifestacji świadczących o przywiązaniu Polaków do chrześcijaństwa oraz możliwości samoorganizacji.
| Fragment homilii wygłoszonej przez Ojca Świętego podczas mszy świętej na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie 2 VI 1979 roku Człowieka bowiem nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa. I dlatego Chrystusa nie można wyłączać z dziejów człowieka w jakimkolwiek miejscy Ziemi. Nie można też bez Chrystusa zrozumieć dziejów Polski. Nie sposób zrozumieć tego miasta, Warszawy – stolicy Polski, która w roku 1944 zdecydowała się na nierówną walkę z najeźdźcą, na walkę, w której została opuszczona przez sprzymierzone potęgi, na walkę w której legła … I wołam – Ja Syn Polskiej Ziemi, a zarazem Ja, Jan Paweł II, papież wołam z całej głębi tego tysiąclecia, wołam wraz z Wami wszystkimi : - Niech zstąpi Duch Twój, Niech zstąpi Duch Twój !!! I odnowi oblicze Ziemi, Tej Ziemi, Amen |
Po ogłoszeniu stanu wojennego Kościół katolicki opowiedział się za przywróceniem zdelegalizowanego NSZZ „Solidarność” oraz uwolnieniem Lecha Wałęsy (14 grudnia powstał Prymasowski Komitet Pomocy). Próbą zyskania przychylności Kościoła było wydanie zgody na drugą pielgrzymkę Jana Pawła II do Polski w dniach 16-23 czerwca 1983 roku. Wydawano także zgody na budownictwo sakralne, a generał Wojciech Jaruzelski spotykał się z prymasem Józefem Glempem. Jednocześnie wspierano popierające władze środowiska katolickie, atakowano duchownych, a także obecność symboli religijnych w szkołach i fabrykach. Kościół, mimo iż stał po stronie prześladowanych nie zachęcał do oporu, a prymas oficjalnie stwierdził, że „Solidarność” jest „zamkniętym rozdziałem”. Z czasem władze wzmogły nacisk na duchownych, oskarżając ich o wykorzystywanie pomieszczeń na nielegalne zgromadzenia. Kulminacją tej akcji było porwanie i zamordowanie przez funkcjonariuszy SB 19 października 1984 roku księdza Jerzego Popiełuszki. Episkopat w latach osiemdziesiątych odegrał decydującą rolę w spotkaniach rządzących z przedstawicielami opozycji, co umożliwiło wprowadzenie reform i upadek systemu socjalistycznego w Polsce.
Dowiedz się więcej
1 Kryzys polityczny państwa polskiego w II połowie XVII wieku
2 Podwójna elekcja 1733 roku i wojna sukcesyjna polska
3 Organizacje opozycyjne w Królestwie Polskim
2 Podwójna elekcja 1733 roku i wojna sukcesyjna polska
3 Organizacje opozycyjne w Królestwie Polskim
Komentarze
artykuł / utwór: Rola Kościoła katolickiego w czasach socjalizmu
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)