Rozwój opozycji 1970-1981. Powstanie „SolidarnoÅ›ci”
Historia Polski klp.pl klp.pl Lektury Analizy i interpretacje Motywy literackie Epoki
Impulsem do rozwoju opozycji w Polsce byÅ‚y poprawki do konstytucji, wokół których rozgorzaÅ‚a dyskusja w 1975 roku, a przede wszystkim wydarzenia w Ursusie i Radomiu w 1976 roku. Represje jakie spotkaÅ‚y demonstrantów doprowadziÅ‚y do zorganizowania 23 wrzeÅ›nia Komitetu Obrony Robotników, który rok później dziaÅ‚aÅ‚ jako Komitet Samoobrony SpoÅ‚ecznej „KOR”. WÅ›ród zaÅ‚ożycieli KOR-u byli warszawscy intelektualiÅ›ci, a wÅ›ród nich: Jerzy Andrzejewski, StanisÅ‚aw BaraÅ„czak, Jacek KuroÅ„, Jan Józef Lipski, Antoni Macierewicz. Do organizacji przystÄ…pili także: Bogdan Borusewicz, Adam Michnik, Henryk Wujec czy Andrzej CeliÅ„ski. Głównym jej zadaniem byÅ‚a pomoc finansowa i prawna robotnikom. Pierwszym zwyciÄ™stwem KOR-u byÅ‚a amnestia dla aresztowanych robotników.
Apel do społeczeństwa i władz PRL wystosowany przez KOR
Robotniczy protest przeciwko wygórowanym podwyżkom, który był wyrazem postawy niemal całego społeczeństwa, pociągną za sobą brutalnie prześladowania. W Ursusie, Radomiu i innych miastach bito, kopano i masakrowano aresztowanych demonstrantów. Najszerszy zasięg miało wyrzucanie z pracy, co obok aresztowanych szczególnie uderzyło w rodziny represjonowanych. Stosowanie represji z reguły związane było z łamaniem prawa przez organ władzy. Nie cofnięto się przed wymuszaniem przemocą zeznań. (...)
Ofiary obecnych represji nie mogą liczyć na żadną pomoc i ochronę ze strony instytucji do tego powołanych, np. związków zawodowych , których rola jest żałosna. Pomocy odmawiają też agendy opieki społecznej. W tej sytuacji rolę tę musi wziąć na siebie społeczeństwo, w interesie którego wystąpili prześladowani. Społeczeństwo bowiem nie ma innych metod obrony przed bezprawiem jak solidarność i wzajemna pomoc.
Dlatego niżej podpisani zawiązują Komitet Obrony Robotników w celu zainicjowania wszechstronnych form obrony i pomocy. Niezbędna jest pomoc prawna, finansowa i lekarska. Niemniej istotna jest pełna informacja o prześladowanych. (...)
Komitet domaga się amnestii dla skazanych i aresztowanych i przywrócenia wszystkim represjonowanym pracy - solidaryzując się w tych żądaniach z Uchwałą Konferencji Episkopatu Polski z 9 września 1976 r.

Członkowie komitetu nawoływali do samoorganizacji społecznej (zakładanie podziemnych wolnych związków zawodowych, niezależnych organizacji studenckich), walczyli także o przestrzeganie praw i wolności obywatelskich. Władza, korzystając z zachodnich pożyczek, nie mogła w zdecydowany sposób uderzyć w opozycję.

Od lat siedemdziesiÄ…tych rozwinÄ…Å‚ siÄ™ w Polsce tzw. drugi obieg, czyli podziemny nielegalny ruch wydawniczy i kolportażowy. UkazaÅ‚a siÄ™ w nim m.in. „MaÅ‚a apokalipsa” Tadeusza Konwickiego czy „Folwark zwierzÄ™cy” Georga Orwella. Wydawano tez czasopisma - „Robotnik”, „Krytyka”, „GÅ‚os”, powstaÅ‚a także Niezależna Oficyna Wydawnicza (NOWA). PowstaÅ‚e w latach 1977-1978 Studenckie Komitety SolidarnoÅ›ci współpracowaÅ‚y z Uniwersytetem LatajÄ…cym, zamienionym na Towarzystwo Kursów Naukowych, które w prywatnych domach organizowaÅ‚o prowadzenie nauk humanistycznych. Innym oÅ›rodkiem opozycji demokratycznej byÅ‚ powstaÅ‚y pół roku po KOR w marcu 1977 roku Ruch Obrony Praw CzÅ‚owieka i Obywatela (orientacja chrzeÅ›cijaÅ„ska i narodowo niepodlegÅ‚a), przeksztaÅ‚cony w 1979 roku w partiÄ™ politycznÄ… - KonfederacjÄ™ Polski NiepodlegÅ‚ej (KPN) pod wodzÄ… Leszka Moczulskiego. WÅ‚adze nie dopuÅ›ciÅ‚y siÄ™ otwartej likwidacji opozycji ze wzglÄ™du na opiniÄ™ miÄ™dzynarodowÄ…, jednak wobec opozycjonistów stosowano aresztowania, zwolnienia z pracy, inwigilacje, rewizje itp.. Szykany te jednak nie byÅ‚y tak dotkliwe jak w latach poprzednich i tylko umacniaÅ‚y opozycjonistów. Głównym zadaniem nowych ruchów byÅ‚o dotarcie do Å›rodowisk robotniczych.

KSS „KOR” w 1978 roku zainicjowaÅ‚ powstanie Wolnych ZwiÄ…zków Zawodowych na Wybrzeżu, ożywiÅ‚ także kontakty z emigracjÄ…. W kraju powstawaÅ‚o wiele nowych, mniejszych grup i organizacji, które zajmowaÅ‚y siÄ™ miedzy innymi drukiem i kolportażem ulotek, biuletynów i gazetek. Dokumenty te ogÅ‚aszano wraz z nazwiskami sygnatariuszy (na wzór radzieckich dysydentów).

OgÅ‚oszona w lipcu 1980 roku podwyżka cen wywoÅ‚aÅ‚a falÄ™ protestów, poczÄ…tkowo głównie na Lubelszczyźnie. KSS „KOR” nie inicjowaÅ‚a strajków – zajęła siÄ™ informowaniem o nich spoÅ‚eczeÅ„stwa. NawoÅ‚ywaÅ‚a także do samoorganizacji – sÅ‚ynne hasÅ‚o Jacka Kuronia: „Nie palcie komitetów! ZakÅ‚adajcie wÅ‚asne!”. 14 sierpnia strajk rozpoczÄ…Å‚ siÄ™ w Stoczni GdaÅ„skiej im. Lenina, dwa dni później przeksztaÅ‚cajÄ…c siÄ™ w strajk powszechny caÅ‚ej aglomeracji. SformuÅ‚owany program, nie ograniczyÅ‚ siÄ™ do podwyższenia pÅ‚ac czy poprawy warunków pracy, w rzeczywistoÅ›ci dotyczyÅ‚ reform ustrojowych caÅ‚ego kraju. PowstaÅ‚y 16 sierpnia MiÄ™dzyzakÅ‚adowy Komitet Strajkowy w Stoczni GdaÅ„skiej, na którego czele stanÄ…Å‚ Lech Wałęsa, przedstawiÅ‚ rzÄ…dowi 21 postulatów, które zakÅ‚adaÅ‚y miÄ™dzy innymi:
  • powoÅ‚anie wolnych zwiÄ…zków zawodowych

  • prawo do strajku

  • przestrzeganie wolnoÅ›ci sÅ‚owa i publikacji,

  • uwolnienie więźniów politycznych,

  • podanie peÅ‚nej informacji o stanie paÅ„stwa,

  • poprawÄ™ warunków pracy i wysokoÅ›ci pÅ‚ac.

21 Postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Gdańsku z 17 sierpnia 1980 roku
1.Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców Wolnych Związków Zawodowych, wynikająca z ratyfikowanej przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy, dotyczącej wolności związkowej.
2. Zagwarantować prawo do strajku oraz bezpieczeństwo strajkującym i osobom wspomagającym.
3.Przestrzegać zagwarantowanej w Konstytucji PRL wolności słowa, druku i publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu przedstawicielom wszystkich wyznań.
4.Przywrócić do poprzednich praw:- ludzi zwolnionych po strajkach w 1970 i 1976 r.,- studentów wydalonych z uczelni za przekonania,- zwolnić wszystkich więźniów politycznych […]- znieść represje za przekonania […]
6. Podjąć realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:
- podać do publicznej wiadomości, pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej,
- umożliwić wszystkim Å›rodowiskom i warstwom spoÅ‚ecznym uczestnictwo w dyskusji nad programem reform […]
10. Realizować peÅ‚ne zaopatrzenia rynku wewnÄ™trznego w artykuÅ‚y żywnoÅ›ciowe, a eksportować tylko i wyłącznie nadwyżki. […]
12. Wprowadzać zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej oraz znieść przywileje MO, SB i aparatu partyjnego poprzez:- zrównanie zasiłków rodzinnych- zlikwidowanie specjalnych sprzedaży itp.
13. Wprowadzić na miÄ™so i jego przetwory kartki […]
15. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypÅ‚acanych.[…]
19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkania. […]
21. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. […]

StrajkujÄ…cych wsparli dziaÅ‚acze opozycji, wystÄ™pujÄ…c czÄ™ sto w roli ekspertów (m.in. Tadeusz Mazowiecki). WÅ‚adze w poÅ‚owie sierpnia zaczęły aresztować czÅ‚onków KSS „KOR” i KPN. Ministerstwo Spraw WewnÄ™trznych przygotowaÅ‚o siÄ™ do zajÄ™cia stoczni, jednak nie zdecydowano siÄ™ na użycie siÅ‚y. Najpierw próbowano porozumieć siÄ™ ze strajkujÄ…cymi spoza MKS, gdy to nie przyniosÅ‚o efektów nastÄ…piÅ‚y zmiany w kierownictwie PZPR. Mimo apelów Edwarda Gierka o powrót do pracy, strajki rozszerzaÅ‚y siÄ™ m.in. na ÅšlÄ…sk.

Po osiemnastu dniach strajku okupacyjnego rzÄ…d zgodziÅ‚ siÄ™ na zgÅ‚oszone postulaty i 30 sierpnia 1980 roku doszÅ‚o do podpisania porozumieÅ„ sierpniowych pomiÄ™dzy delegacjami rzÄ…dowymi a MiÄ™dzyzakÅ‚adowymi Komitetami Strajkowymi. Najpierw 30 sierpnia w Szczecinie, a nastÄ™pnie 31 sierpnia w GdaÅ„sku. WielotysiÄ™cznym tÅ‚umom zgromadzonym pod bramami stoczni fakt porozumienia oznajmiÅ‚ Lech Wałęsa. 5 wrzeÅ›nia ze stanowiska odszedÅ‚ Edward Gierek. 17 wrzeÅ›nia 1980 roku przedstawiciele ponad 30 regionalnych komitetów zaÅ‚ożycielskich uchwalili utworzenie Niezależnego SamorzÄ…dnego ZwiÄ…zku Zawodowego „Solidarność” (oficjalna rejestracja 10 listopada). Wkrótce organizacja zwiÄ…zkowo-polityczna „Solidarność” popierana przez intelektualistów i KoÅ›ciół katolicki staÅ‚a siÄ™ ruchem spoÅ‚ecznym o ogólnopolskim zasiÄ™gu zrzeszajÄ…cym wszelkie Å›rodowiska opozycyjne.
PosÅ‚anie I Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność” do ludzi pracy Europy Wschodniej z wrzeÅ›nia 1981 roku
Delegaci zebrani w GdaÅ„sku na I Zjeździe Delegatów Niezależnego SamorzÄ…dnego ZwiÄ…zku Zawodowego „Solidarność” przesyÅ‚ajÄ… robotnikom Albanii, BuÅ‚garii, CzechosÅ‚owacji, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Rumunii, WÄ™gier i wszystkich narodów ZwiÄ…zku Radzieckiego - pozdrowienia i wyrazy poparcia. Jako pierwszy niezależny zwiÄ…zek zawodowy w naszej powojennej historii głęboko czujemy wspólnotÄ™ naszych losów. Zapewniamy, wbrew kÅ‚amstwom szerzonym w waszych krajach, jesteÅ›my autentycznÄ…, 10 milionowÄ… organizacjÄ… pracowników, powoÅ‚anÄ… w wyniku robotniczych strajków. Naszym celem jest walka o poprawÄ™ bytu wszystkich ludzi pracy. Popieramy tych z was, którzy zdecydowali siÄ™ wejść na trudnÄ… drogÄ™ walki o wolny ruch zwiÄ…zkowy. Wierzymy, że niedÅ‚ugo wasi i nasi przedstawiciele bÄ™dÄ… mogli siÄ™ spotkać celem wymiany zwiÄ…zkowych doÅ›wiadczeÅ„.


W marcu 1981 roku liczyÅ‚a już 9 milionów czÅ‚onków, reprezentujÄ…cych wszelkie grupy spoÅ‚eczne. Wydawano wiele tytułów prasowych, kwitÅ‚a niezależna kultura i życie intelektualne. Przywódcy „SolidarnoÅ›ci” w obawie przed reakcjami ze Wschodu ograniczali rozmiar swych dziaÅ‚aÅ„ do dbania o przestrzeganie porozumieÅ„ sierpniowych. Po ustÄ…pieniu Gierka na czele PZPR stanÄ…Å‚ StanisÅ‚aw Kania. Mimo nacisków Moskwy nie zdecydowano o siÅ‚owym rozprawieniu siÄ™ z opozycjÄ…. WpÅ‚ynęła na to także opinia miÄ™dzynarodowa, w tym stanowisko Watykanu i Waszyngtonu. WÅ‚adze ograniczyÅ‚y siÄ™ do dziaÅ‚aÅ„ propagandowych i prób skłócenia Å›rodowisk opozycyjnych poprzez agentów SB.


  Dowiedz siÄ™ wiÄ™cej
1  Polska droga do zjednoczonej Europy
2  Wojny polsko-rosyjskie (do 1686 roku)
3  HoÅ‚d Pruski



Komentarze
artykuÅ‚ / utwór: Rozwój opozycji 1970-1981. Powstanie „SolidarnoÅ›ci”
Linia



    Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)
    Linia

    ImiÄ™:
    E-mail:
    Tytuł:
    Komentarz: