klp.pl14 grudnia 1970 roku pracownicy Stoczni Gdańskiej zorganizowali wiec, żądając cofnięcia podwyżek, który przerodził się w walki uliczne z milicją. Do demonstracji w ciągu dnia przyłączyły się pozostałe stocznie i porty Trójmiasta, a następnie protesty rozszerzyły się na Szczecin. Podczas zajść podpalono m.in. gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku i Komendy Wojewódzkiej Milicji (Szczecin). W odpowiedzi na rozruchy Władysław Gomułka nakazał wprowadzenie do akcji wojska, które dostało rozkaz strzelania do demonstrantów. 17 grudnia rozpoczęły się zamieszki i strajki w Szczecinie, trwały strajki w Tczewie, Elblągu i Słupsku. Podczas tłumienia zamieszek 16 i 17 grudnia w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie zabito ponad 40 demonstrantów, a ponad 1000 zostało rannych. Aresztowano prawie 3 tysiące osób. Do 18 grudnia, dzięki użyciu wojska, manifestacje uliczne zostały stłumione, jednak nastrój buntu nie wygasł.
| Władysław Gomułka o tragicznych wydarzeniach z grudnia 1970 roku Szanowni Towarzysze! Z uwagi na stan mego zdrowia, które nie pozwala mi na wzięcie udziału w pracach VIII Plenum KC PZPR zwracam się z następującym oświadczeniem: W dniu 5 lutego br. doręczono mi materiał na VIII Plenum KC PZPR zatytułowany „Ocena wydarzeń grudniowych i wynikające z niej wnioski”. W materiale tym w sposób opaczny i niezgodny z prawdą przedstawiono szereg okoliczności i moje postępowanie w czasie tych wydarzeń. W szczególności nie odpowiada prawdzie, jakoby decyzja o użyciu broni została podjęta jednoosobowo przeze mnie. Decyzja ta została podjęta kolektywnie przy udziale tow. Cyrankiewicza, Spychalskiego, Moczara i innych członków kierownictwa (...). Z przedstawionego obrazu sytuacji wynikało, że w starciach z demonstrantami zostało zabitych dwóch funkcjonariuszy Milicji (w tym jeden zlinczowany), a kilkudziesięciu milicjantów zostało rannych. Tłum miał szturmować gmach Komendy Wojewódzkiej MO, który został podpalony. ( ...)W tej sytuacji zająłem stanowisko, że w obliczu brutalnego gwałcenia porządku publicznego, masakrowania milicjantów, palenia gmachów publicznych itp. należy użyć broni wobec napastników, przy czym strzelać należy w nogi. Nikt z obecnych nie wysunął jakichkolwiek zastrzeżeń (...) |
| W trakcie posiedzenia i bezpośrednio po posiedzeniu przyszły informacje, że tłum oblega gmach KW Partii w Gdańsku, że gmach ten się pali, wewnątrz zaś znajdują się żołnierze KBW oraz pracownicy. Wówczas wyraziłem pogląd, żeby zastosować wobec tłumu gazy łzawiące rozprowadzane przy pomocy helikopterów. Tow. Cyrankiewicz przedłożył tę propozycję tow. Jaruzelskiemu, do którego jednocześnie się zwrócił o polecenie jednostce wojskowej stacjonującej w Gdańsku przyjścia z pomocą oblężonym w gmachu KW ( ... )Użycie wojska było koniecznością. Ale nie ja byłem inicjatorem wezwania wojska do Gdańska. Jeszcze przed posiedzeniem w dniu 15 grudnia ub. r., na którym zapadła decyzja o konieczności użycia broni, tow. Cyrankiewicz powiadomił mnie, że zwrócił się już do tow. Jaruzelskiego z poleceniem, aby przerzucił do Gdańska dywizję stacjonującą w Elblągu, czego miał domagać się tow. Kociołek. Również na wniosek tow. Cyrankiewicza została przerzucona do Trójmiasta dywizja WP stacjonująca w Koszalinie. (...) W przekonaniu, że te prawa członka partii zostaną mi zachowane pozostaję z partyjnym pozdrowieniem W. Gomułka Dnia 6 lutego 1971 r. |
W latach siedemdziesiątych mimo prób unowocześnienia polskiej gospodarki i zbliżenia do Zachodu kraj pogrążał się w kryzysie. Głównym wyzwaniem ekipy Gierka było nastawienie polskiej gospodarki na produkcję rynkową. I sekretarz zaciągnął na Zachodzie ogromne kredyty, za które kupowano towary, a także licencje (np. na Fiata 126 P). Było to odpowiedzią na wyzwanie modernizacyjne i „ucieczką” przed społecznym niezadowoleniem. Nacisk kładziono na rozwój infrastruktury, czego symbolem może być otwarta w 1975 roku Trasa Łazienkowska, a także budownictwo mieszkaniowe. Dzięki nowym inwestycjom szybko rosło zatrudnienie i wzrastały płace. Rozszerzono także zakres opieki socjalnej, rozwinięto system zasiłków, utworzono Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia, który zajmował się budową szpitali i mniejszych ośrodków zdrowia. W latach 1971-1975 dochód narodowy wzrósł o prawie 60%, wzrastał także eksport. Powstały m.in. Huta Katowice, Lubelskie Zagłębie Węglowe, Bełchatowskie Zagłębie Górniczo-Energetyczne.
Dzięki rozluźnieniu przepisów paszportowych i przyciąganiu Polonii wzrosła ilość osób posiadających „twardą walutę”. Powstawały też specjalne sklepy, gdzie można było kupować wyłącznie za dewizy (Przedsiębiorstwo Eksportu Wewnętrznego - Pewex). Mimo wielkich pożyczek i inwestycji sytuacja w gospodarce nie była kolorowa. Kryzys pogłębił się w drugiej połowie lat siedemdziesiątych. Na Zachodzie panowała recesja, w kraju zaś na co dzień widoczne były braki w zaopatrzeniu rynku. Kwitła korupcja, a niekompetencja komunistycznych urzędników przyczyniała się do stagnacji. Nakazowo-rozdzielczy system zarządzania nie nadążał za szybkim rozwojem sił wytwórczych.
W 1972 roku rozpoczęto reformę administracyjną. Utworzono gminy, które miały stanowić „jednostki pierwszej instancji władzy i administracji państwowej”. Rok później wzmocniono i poszerzono kompetencje rad narodowych. W miejsce prezydiów rad narodowych wprowadzono organy jednoosobowe – wojewodów, prezydentów, naczelników. W 1975 roku zlikwidowano powiaty, co spowodowało chaos w życiu politycznym i gospodarczym. W roku 1975 zaczęto dyskusję nad nowelizacją konstytucji, która uprawomocnić miała „przewodnią rolę PZPR” i podkreślić trwałość sojuszu z ZSRR. Tworząca się opozycja skonsolidowała się wokół sprzeciwu wobec zmian. Poprawki skrytykował również Kościół, a jawny wyraz nie akceptacji wyraził katolicki poseł Stanisław Stomma, wstrzymując się od głosu podczas głosowania nad przyjęciem zmian.
Próby ratowania sytuacji w gospodarce w czerwcu 1976 roku poprzez podniesienie cen zakończyły się protestami społeczeństwa w Radomiu (atak na Komitet Wojewódzki PZPR), Ursusie oraz Płocku. Mimo ich stłumienia rząd 25 czerwca wycofał się z planowanych podwyżek. W całym kraju zorganizowano propagandowe wiece potępiające „radomskich warchołów”, jednak autorytet władz został zachwiany. Wydarzenia te przyspieszyły wytworzenie się silnej opozycji.
Mimo przyjęcia w grudniu 1976 roku planu ograniczenia inwestycji oraz zwiększeniu produkcji rynkowej i eksportu, co miało przynieść zmniejszenie zadłużenia zagranicznego, w drugiej połowie lat siedemdziesiątych gospodarka Polski pogrążała się w kryzysie. Na zmniejszenie społecznego niezadowolenia nie wpłynęły zmiany we władzach, ani akcje propagandowe (głoszono hasła: „Polak potrafi”, „Budujemy drugą Polskę”). W kraju szerzyła się korupcja, zwiększał się system przywilejów dla ludzi PZPR, widoczne były braki w zaopatrzeniu, rosnące ceny, kolejki.
Szalę niezadowolenia przelały zmiany z lipca 1980 roku, które doprowadziły do strajków na Wybrzeżu i powstania NSZZ „Solidarność”.
Dowiedz się więcej
1 Zabór pruski, Rzeczpospolita Krakowska i Galicja (1815-1846)
2 Koronacja Bolesława Chrobrego
3 Konflikty polsko-krzyżackie XIV-XV wiek
2 Koronacja Bolesława Chrobrego
3 Konflikty polsko-krzyżackie XIV-XV wiek
Komentarze
artykuł / utwór: Rządy ekipy Edwarda Gierka
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)