klp.plBezpośrednią przyczyną wypadków w 1968 roku było zdjęcie z afisza spektaklu III części „Dziadów” Adama Mickiewicza wyreżyserowanych przez Kazimierza Dejmka pod pretekstem akcentów antyradzieckich. Siły opozycyjne domagały się w odpowiedzi obrony niezależności kultury polskiej. Młodzież zorganizowała w obronie wolności słowa 30 stycznia 1968 roku pod pomnikiem Mickiewicza kilkusetosobową demonstrację. Na Uniwersytecie Warszawskim zebrano ponad trzy tysiące podpisów pod petycją żądającą przywrócenia przedstawienia. Do protestów przyłączyło się środowisko literackie, a także zwolennicy reforma. 8 marca 1968 roku doszło do organizacji wiecu na dziedzińcu UW w obronie relegowanych (wyrzuconych) z uczelni po styczniowych demonstracjach – Adama Michnika i Henryka Szlajfera. Manifestacja ta została brutalnie rozbita przez oddziały milicji i uzbrojonych robotników (ZOMO, ORMO).21 marca w obronie represjonowanych studentów i przeciw narastającej fali antysemityzmu wystąpił polski Kościół. Na innych warszawskich uczelniach oraz w szkołach wyższych innych miast zaczęły pojawiać się protesty studenckie w obronie wolności słowa oraz postulaty demokratyzacji systemu (23 marca we Wrocławiu młodzież akademicka utworzyła Ogólnopolski Komitet Studencki). Wskazywano także na negatywne zjawiska w gospodarce, brak zaufania w dialogu miedzy władzą i inteligencją. Manifestacje ograniczyły się jednak głównie do młodzieży szkolnej i studenckiej. Aresztowano około 2,5 tysiąca osób. Wielu wykładowców zwolniono z uniwersytetów, a wśród nich profesora Leszka Kołakowskiego.
| Przemówienie Władysława Gomułki na spotkaniu z aktywem partyjnym,Warszawa 19 III 1968 roku |
| Drodzy i szanowni towarzysze! W ciągu ostatnich 10 dni zaszły w kraju ważne wydarzenia. Niemała część młodzieży studenckiej w Warszawie, a także w innych ośrodkach akademickich w kraju została oszukana i sprowadzona przez wrogie socjalizmowi siły na fałszywą drogę. Siły te zasiały wśród studentów ziarna przelewu krwi. Nielegalne zgromadzenia i demonstracje uliczne studentów wywołały powszechne pytanie: o co chodzi, dlaczego studenci występują przeciwko władzom państwowym? (…)Wszystko to wzburzyło do głębi społeczeństwo. Szczególnie ostro, przeciwko mącicielom porządku społecznego, przeciwko inspiratorom i organizatorom nielegalnych poczynań studentów, wystąpiła klasa robotnicza. Cały kraj zalała masowych zebrań i wielotysięcznych wieców robotników, mieszkańców miast i wsi, na których donośnym głosem rozlega się żądanie pokazania społeczeństwu faktycznych sprawców zaistniałego stanu rzeczy i surowego ukarania wszystkich winowajców. Pod adresem władz państwowych, a także pod adresem instancji partyjnych podają słowa krytyki za tolerowanie antysocjalistycznej i reakcyjnej działalności, za pobłażliwy stosunek wobec wrogów naszego ustroju (…) |
Władze związane z Moczarem odpowiedzialnością za organizacje wrogich wystąpień obciążyły intelektualistów, „rewizjonistów” i „starych”. Do tego wykorzystano także nastroje antysemickie – „walka z syjonizmem”, oskarżając ludzi pochodzenia żydowskiego o wspieranie postaw buntu przeciw władzy. W zakładach pracy odbywały się propagandowe wiece potępiające „syjonistów”, „bananową młodzież” oraz „narodowych renegatów” i „stalinowskich zbrodniarzy”. Z uczelni, administracji, wydawnictw masowo zwalniano osoby pochodzenia żydowskiego, najczęściej zmuszając je do emigracji. Z Polski wyjechało około 20 tysięcy osób, głównie przedstawicieli świata kultury i nauki. Mimo iż Gomułka utrzymał się na stanowisku, z władz odeszło wielu dawnych działaczy, których miejsce zajęli ludzie związani z Mieczysławem Moczarem, „młodzi” oraz generał Wojciech Jaruzelski. Rosnące napięcia w bloku państw socjalistycznych, a przede wszystkim dążenia demokratyczne w Czechosłowacji spowodowały inwazję wojsk Układu Warszawskiego w sierpniu 1968 roku na Czechosłowację i zahamowanie wewnętrznych reform.
Dowiedz się więcej
1 Sytuacja społeczeństwa polskiego w przededniu wybuchu II wojny światowej
2 Opozycja przeciwko rządom sanacyjnym
3 Powstanie krakowskie 1846 i Wiosna Ludów na ziemiach polskich
2 Opozycja przeciwko rządom sanacyjnym
3 Powstanie krakowskie 1846 i Wiosna Ludów na ziemiach polskich
Komentarze
artykuł / utwór: Polski marzec 1968
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)