klp.plW Polsce, którą nazywano „najweselszym barakiem w obozie socjalistycznym” społeczeństwo zaakceptowało tezy Władysława Gomułki o „nieodwracalności systemu”, skupiając się na zagospodarowywaniu się w niej. W „pozornie obywatelskim społeczeństwie” coraz więcej osób wstępowało do PZPR czy socjalistycznych organizacji młodzieżowych (ZMS, ZMW), dzięki czemu łatwiejsze było zdobycie wykształcenia, zrobienie kariery czy pełnienie kierowniczych funkcji (zasada nomenklatury – wymóg posiadania rekomendacji partyjnej przy ubieganiu się o stanowisko kierownicze). Tendencja ta utrzymała się do upadku systemu socjalistycznego.
Państwową Komisję Planowania Gospodarczego zastąpiła Komisja Planowania przy Radzie Ministrów, która utrzymała system gospodarki nakazowo-rozdzielczej. Skład Rady Ministrów, liczącej około trzydziestu osób wciąż wzrastał. Mnożyły się także centralne zarządy i zjednoczenia. Kierunek zmian w gospodarce zmienił się na początku lat sześćdziesiątych – ponownie zaczęto rozwijać przemysł ciężki, surowcowy i energetyczny kosztem lekkiego. Powstały nowe kopalnie węgla kamiennego, oraz brunatnego, siarki i miedzi. W połowie lat sześćdziesiątych otworzono rafinerię w Płocku, a w 1967 roku uruchomiono produkcję samochodów osobowych na licencji włoskiego Fiata. W latach 1959-1964 dochód narodowy wytworzony wzrósł o ponad 30% a produkcja o ponad połowę. Trwał rozwój budownictwa mieszkaniowego, postępowała elektryfikacja kolei, poprawiała się infrastruktura komunikacyjna. Na początku lat sześćdziesiątych zaostrzono także cenzurę, ograniczając możliwość wydawania niewygodnym dla władzy autorom, miedzy innymi poprzez ograniczanie przydziału papieru na druk. 14 marca 1964 roku przedstawiciele świata kultury i nauki wystosowali list zainicjowany przez Antoniego Słonimskiego, apelujący o prawo do swobodnej wymiany myśli i krytyki. List 34 spotkał się z gwałtowna reakcją władz – jeden z sygnatariuszy listu – Jan Józef Lipski – został aresztowany, a pozostali (m.in. M. Dąbrowska, M. Wańkowicz, P. Jasienica, J. Andrzejewski) zostali objęci zakazem druku, co uniemożliwiło jakąkolwiek politykę i zaostrzyło kryzys.
| List „34” intelektualistów sprawie polityki władz państwowych zagrażającej rozwojowi kultury narodowej - 14 III 1964 roku do Prezesa Rady Ministrów – Józefa Cyrankiewicza |
| Ograniczenie przydziału papieru na druk książek i czasopism oraz zaostrzenie cenzury prasowej stwarza [ją] sytuację zagrażającą rozwojowi kultury narodowej. Niżej podpisani, uznając istnienie opinii publicznej, prawa do krytyki, swobodnej dyskusji oraz rzetelnej informacji za konieczny element postępu, powodowani troską obywatelską, domagają się zmiany polskiej polityki kulturalnej w duchu praw zagwarantowanych przez konstytucję państwa polskiego i zgodnych z duchem narodu. Leopold Infeld, Maria Dąbrowska, Antoni Słonimski, Paweł Jasienica, Konrad Górski, Maria Ossowska, Kazimierz Wyka, Tadeusz Kotarbiński, Karol Estreicher, Stanisław Pigoń, Jerzy Turowicz, Anna Kowalska, Mieczysław Jastrun, Jerzy Andrzejewski, Adolf Rudnicki, Paweł Hertz, Stanisław Mackiewicz, Stefan Kisielewski, Jan Parandowski, Zofia Kossak, Jerzy Zagórski, Jan Kott, Wacław Sierpiński, Kazimierz Kumanecki, Artur Sandauer, Władysław Tatarkiewicz, Edward Lipiński, Stanisław Dygnat, Adam Ważyk, Marian Falski, Melchior Wańkowicz, Jan Szczepański, Aleksander Gieysztor, Julian Krzyżanowski. |
Z kolei w 1965 roku grupa skupiona wokół Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego opracowała „List otwarty do PZPR” analizujący sytuację w kraju. Proponował on generalne przekształcenie systemu oraz zapowiadał robotnicze protesty. Obaj autorzy zostali skazani na wieloletnie więzienie. W kraju nie przestały powstawać konspiracyjne grupy antyrządowe, wzmagało się słuchanie Radia Wolna Europa.
Na początku lat sześćdziesiątych wpływy w kierownictwie PZPR zaczęła zdobywać grupa tzw. partyzantów, której przewodził Mieczysław Moczar. Nie pragnęli oni zmiany kierunku polityki, ale wprowadzili doń hasło „wspólnoty kombatanckiej”. Atakowali intelektualistów, którzy czy to w otwarty, czy zawoalowany sposób krytykowali komunizm. Zdobywali coraz większe wpływy w administracji i wojsku. Inną grupą, która nieprzychylnie patrzyła na rządy Władysława Gomułki byli „młodzi” - wychowankowie ZMW i ZMP, którym drogi do kariery blokowali dawni działacze.
Dowiedz się więcej
Komentarze
artykuł / utwór: Polityka w latach 1956-1970 – czasy realnego stalinizmu
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)