Ustalenia pokojowe w sprawie polskiej

Pierwsze wiążące decyzje w sprawie polskiej, które zapadały na forum międzynarodowym, zostały wyartykułowane podczas konferencji w Teheranie. Konferencja wielkiej trójki (Józef Stalin – przywódca ZSRR, Winston Churchill – premier Wielkiej Brytanii, Franklin Delano Roosevelt) odbyła się w dniach 28 listopada – 1 grudnia 1943 roku. Na spotkaniu ustalono, że przyszła polska granica ma oprzeć się na linii Curzona z 1920 roku. Polska miała w ramach rekompensaty otrzymać duże nabytki na zachodzie po linię Odry, lewobrzeżną część Opolszczyzny, Gdańsk oraz Warmię i Mazury. Armii Czerwonej pozostawiono otwarty zasięg ofensywy. Oznaczyło to, że Polska miała się znaleźć w strefie wpływów ZSRR. Władze polskie nie maiły na te ustalenia żadnego wpływu.

Dyskusja w sprawie Polski na konferencji w Teheranie – 1 grudnia 1943 roku
(…)
Churchill: Teraz znów chciałbym powrócić do sprawy polskiej, która wydaje mi się pilniejsza, ponieważ Polacy mogą narobić wiele szumu. Chciałbym odczytać swoją następującą w sprawie polskiej (…)
„Przyjęto w zasadzie, że ognisko państwa i narodu polskiego powinno znajdować się między tzw. linią Curzona a linią rzeki Odry, z włączeniem w skład Polski Prus Wschodnich i prowincji opolskiej. Jednakże ostateczne wytyczenie granicy wymaga dokładnych studiów i w niektórych punktach ewentualnego rozsiedlenia ludności. ”
Stalin: Rosjanie nie posiadają niezamarzających portów na Morzu Bałtyckim. Dlatego Rosjanom byłyby potrzebne porty niezamarzające: Konigsberg (Królewiec) i Mamel (Kłajpeda) oraz odpowiednia część terytorium Prus Wschodnich. Tym bardziej, że historycznie – są to odwieczne ziemie słowiańskie. O ile Anglicy zgodzą się na przekazanie wskazanego wyżej terytorium, to wyrazimy zgodę na zaproponowane przez Churchilla’a, sformułowanie.

W lutym 1944 roku brytyjski premier publicznie uznał za uzasadnione radzieckie roszczenia do ziem inkorporowanych w 1939 roku. Prezydent USA unikał zabrania w tej kwestii głosu.

Na konferencji w Jałcie, która odbyła się w dniach 4-11 lutego 1944 roku i miała decydujące znaczenie dla powojennego kształtu świata, Stalin uzyskał zgodę Roosevelta i Churchilla na pełną kontrolę nad Polską. Zapewnił o przeprowadzeniu szybkich wyborów w oparciu o Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Definitywnie uznano granicę wschodnią i potwierdzono rekompensaty na zachodzie. Alianci zachodni, świadomi, ze polska granica może stanowić granicę wpływów ZSRR za zachodzie, pragnęli jak najbardziej ją pomniejszyć .

Deklaracja wielkiej trójki z konferencji w JałcieZebraliśmy się na Konferencji Krymskiej, by załatwić nasze różnice zdań co do Polski. Przedyskutowaliśmy dokładnie wszystkie strony tego zagadnienia. Ponownie stwierdzamy nasze wspólne pragnienie ujrzenia Polski państwem silnym, wolnym, niepodległym i demokratycznym.� W wyniku naszych rozmów uzgodniliśmy warunki, na jakich ma być utworzony nowy Polski Rząd Tymczasowy Jedności Narodowej tak, aby uzyskał uznanie trzech głównych mocarstw. Osiągnięte porozumienie brzmi, jak następuje:
Nastała nowa sytuacja w Polsce na skutek jej zupełnego wyzwolenia przez Armię Czerwoną. Wymaga to utworzenia Tymczasowego Rządu Polskiego, który będzie mógł być oparty na szerszej podstawie niż to było możliwe przed niedawnym wyzwoleniem Polski Zachodniej. Działający obecnie w Polsce Rząd Tymczasowy powinien być wobec tego zreorganizowany na szerszej podstawie demokratycznej z włączeniem przywódców demokratycznych z samej Polski i Polaków z zagranicy. Ten nowy rząd powinien wtedy otrzymać nazwę Polskiego Rządu Tymczasowego Jedności Narodowej. (…)
Szefowie trzech rządów uważają, że wschodnia granica Polski powinna biec wzdłuż linii Curzona z odchyleniami od niej w pewnych okolicach o pięć do ośmiu kilometrów na korzyść Polski. Uznają oni, że Polska powinna uzyskać istotny przyrost terytorialny na północy i na zachodzie. Uważają oni, że we właściwym czasie trzeba będzie zasięgać opinii nowego Polskiego Rządu Tymczasowego Jedności Narodowej co do wielkości tego przyrostu oraz że ostateczne ustalenie zachodniej granicy Polski będzie odroczone do konferencji pokojowej.

Ostatnia konferencja wielkiej trójki rozpoczęła się w Poczdamie 17 lipca 1945 roku i trwała do 2 sierpnia. Stany Zjednoczone reprezentował nowy prezydent – Harry S. Truman, a Churchilla w trakcie obrad (2 lipca) zastąpił premier Clement Attlee. Potwierdzono na niej postanowienia konferencji jałtańskiej z lutego 1945 roku.

Uchwały Konferencji Poczdamskiej w sprawie Polski – 2 sierpnia 1945 roku

(…). Następstwem nawiązania przez rząd brytyjski i Stanów Zjednoczonych stosunków dyplomatycznych z Polskim Rządem Tymczasowym było cofnięcie ich uznania dawnemu Rządowi Polskiemu w Londynie, który już nie istnieje (…)

Trzy mocarstwa przyjmują do wiadomości, że Polski Rząd Tymczasowy, stosownie do postanowień Konferencji Krymskiej, zgodził się na urządzenie, skoro tylko będzie to możliwe, wolnych i nie skrępowanych wyborów na podstawie powszechnego tajnego prawa wyborczego, w których to wyborach wszystkie stronnictwa demokratyczne i przeciwnazistowskie będą miały prawo uczestniczyć i wystawiać kandydatów (…)
Trzej szefowie rządów są zgodni, co do tego, że zanim nastąpi ostateczne określenie zachodniej granicy Polski, dawne ziemie niemieckie na wschód od linii idącej od Morza Bałtyckiego bezpośrednio na zachód od Świnoujścia i stąd wzdłuż rzeki Odry do miejsca, gdzie wpada zachodnia Nysa i wzdłuż Nysy zachodniej do granicy czesko-słowackiej, łącznie z tą częścią Prus Wschodnich, która nie jest umieszczona pod administracją Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich zgodnie z porozumieniem osiągniętym na niniejszej Konferencji oraz łącznie z obszarem dawnego Wolnego Miasta Gdańska, będą pod administracją Państwa Polskiego i w tym celu nie powinny być uważane za część radzieckiej strefy okupacyjnej w Niemczech.

Polsce zostały przekazane terytoria na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, Gdańsk oraz część Prus Wschodnich – ziemie te zostały wyłączone z terenów okupowanych Niemiec. Potwierdzeniem włączenia tych ziem do Polski była zgoda na wysiedlenie z tych terenów Niemców. Ostatecznie zatwierdzenie tej granicy miało zapaść na konferencji pokojowej, do której jednak, w wyniku rozpadu koalicji antyhitlerowskiej, nigdy nie doszło. Uznanie granicy na Odrze i Nysie nastąpiło w układach państwowych – z NRD – 6 lipca 1950 roku w Zgorzelcu oraz z RFN 7 grudnia 1970 roku w Warszawie. Układ graniczny z Czechosłowacją został zawarty ostatecznie w 1958 roku.

Dowiedz się więcej

1 Powstanie kościuszkowskie i trzeci rozbiór Polski
2 Elekcja i polityka zagraniczna Stefana Batorego (1576-1586)
3 Zabór pruski, Rzeczpospolita Krakowska i Galicja (1815-1846)

Komentarze
artykuł / utwór: Ustalenia pokojowe w sprawie polskiej

Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)

Imię:
E-mail:
Tytuł:
Komentarz:

Historia Polski / Ustalenia pokojowe w sprawie polskiej