klp.pl| Deklaracja rządu na emigracji z 18 grudnia z 1939 roku Nie przesądzając w niczym przyszłego ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego państwa, o którym zdecyduje kraj po odzyskaniu wolności rząd stwierdza: Polska będzie państwem stojącym na gruncie kultury i zasad chrześcijańskich. Polska będzie państwem demokratycznym, opartym o najszersze warstwy narodu. Swoboda jednostki i prawa obywatelskie zespolą się w niej w zapewnieniu rządów sprawnych, odpowiedzialnych i kontrolowanych przez rzetelne przedstawicielstwo narodowe, wybrane w uczciwych wyborach, dokonanych na podstawie demokratycznej ordynacji wyborczej. W stosunkach gospodarczo-społecznych Polska urzeczywistni zasadę sprawiedliwości, prawo wszystkich do pracy, ze szczególnym, uwzględnieniem praw rzesz pracujących do ziemi i do warsztatów pracy. Mniejszościom narodowym, które wraz z narodem polskim wzięły udział w walce i pozostały wierne państwu polskiemu, Polska zapewni sprawiedliwość, swobodny rozwój narodowy i kulturowy oraz opiekę prawa. Wpatrzony w teraźniejszość i w przyszłość rząd polski pozostawia narodowi osąd nieszczęśliwego ostatniego okresu przeszłości, zapewniając, że ze swojej strony pragnie uczynić wszystko, ażeby raz na zawsze uniemożliwić nawrót do tych stosunków, które doprowadziły Polskę do przepaści.” |
Podstawowymi zadaniami władz polskich na uchodźstwie było: utworzenie armii, prowadzenie polityki zagranicznej oraz wspieranie działań konspiracyjnych w kraju w celu doprowadzenia do wyzwolenia ziem polskich spod okupacji. W lipcu 1940 roku w związku z zajęciem Francji przez hitlerowców władze polskie przenoszą się do Londynu.
Pierwsze poważne spięcie we władzach dotyczyło próby pozbawienia przez piłsudczyków władzy generała Sikorskiego, po klęsce Francji, kolejne wybuchło na tle sporu o porozumienie z ZSRR. Po jednej stronie stanęli zwolennicy zachowania bezwzględnej integralności i suwerenności państwa polskiego, po drugiej opcja biorąca pod uwagę aktualny układ sił i możliwości skutecznego działania. W sporze zwyciężyło stanowisko popieranego przez Brytyjczyków premiera Sikorskiego. 30 lipca 1941 roku podpisano układ polsko-radziecki o współpracy i wzajemnej pomocy (układ Sikorski-Majski - podpisany przez premiera Sikorskiego i ambasadora sowieckiego w Londynie – Majskiego). Akt ten niwelował sowiecko-niemieckie traktaty o podziale RP z 1939 roku, przywracał stosunki dyplomatyczne, zapewniał o wzajemnej pomocy i poparciu w walce z III Rzeszą. Nie rozstrzygał jednak sprawy granicy polsko-radzieckiej, gdyż władze ZSRR, powołując się na wyniki wyborów do Zgromadzeń Ludowych, broniły przynależności tych ziem do Rosji. Dzięki wspólnym ustaleniom możliwe było rozpoczęcie formowania Armii Polskiej w ZSRR pod dowództwem generała Władysława Andersa. Zasilili ją głównie Polacy przetrzymywani w sowieckich łagrach na podstawie specjalnej amnestii. W związku z brakiem jednolitego stanowiska polskich władz i ZSRR (dążenie do wcielenia polskich żołnierzy do Armii Czerwonej) około 70 tysięczne oddziały wojsk polskich w połowie 1942 roku zostały ewakuowane do Iranu i Iraku, gdzie utworzyły Armię Polską na Wschodzie.
| Układ pomiędzy rządem ZSRR a rządem polskim z 30 lipca 1941 roku Rząd Rzeczpospolitej Polskiej i Rząd ZSRR postanowiły zawrzeć niniejszą umowę i postanawiają, co następuje: Art. 1. Rząd ZSRR uznaje, że traktaty radziecko-niemieckie z roku 1939, dotyczące zmian terytorialnych w Polsce, utraciły swą moc. Rząd Polski oświadcza, że Polska nie jest związana żadnym układem z jakimkolwiek trzecim państwem, zwróconym przeciwko ZSRR. |
| Art. 2. Po podpisaniu tego układu zostaną przywrócone stosunki dyplomatyczne między obydwoma Rządami, po czym natychmiast nastąpi wymiana ambasadorów. Art. 3. Oba Rządy zobowiązują się wzajemnie do udzielania sobie wszelkiego rodzaju pomocy i poparcia w obecnej wojnie przeciw hitlerowskim Niemcom. Art. 4. Rząd ZSRR wyraża swoją zgodę na utworzenie na terytorium ZSRR Armii Polskiej, której dowództwo będzie mianowane przez Rząd Polski w porozumieniu z Rządem ZSRR. Armia Polska na terytorium ZSRR podlegać będzie w sprawach operacyjnych Naczelnemu Dowództwu ZSRR, w skład którego wejdzie przedstawiciel Armii Polskiej. Wszystkie szczegóły dotyczące organizacji dowództwa i użycia tej siły zbrojnej będą ustalone późniejszym porozumieniem. Art. 5. Układ niniejszy wchodzi w życie natychmiast po jego podpisaniu i nie podlega ratyfikacji. Układ został sporządzony w dwóch egzemplarzach, każdy w języku rosyjskim i polskim, oba teksty mają jednakową moc. (Do układu dołączono dodatkowy protokół: Z chwilą przywrócenia stosunków dyplomatycznych Rząd Radziecki udzieli amnestii wszystkim obywatelom polskim, którzy są obecnie pozbawieni wolności na terytorium ZSRR, bądź jako jeńcy wojenni, bądź na innych dostatecznych podstawach.) |
W latach 1940-1943 politykę zagraniczną rządu emigracyjnego sprawował właściwie generał Władysław Sikorski. Kilkakrotnie spotykał się z premierem brytyjskim i prezydentem Stanów Zjednoczonych, między innymi starając się zapewnić Polsce w przyszłości suwerenność, jednak klucz do „sprawy polskiej” leżał w Moskwie. Sytuacja w stosunkach polsko-radzieckich drastycznie się zmieniła po odkryciu zbrodni katyńskiej, o której 13 kwietnia 1943 roku doniosło radio niemieckie. Moskwa odrzuciła oskarżenia niemieckie o dokonanie mordu i uznała wykorzystanie sprawy katyńskiej jako dowód na porozumienie między Sikorskim a Hitlerem. Rząd polski zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o zbadanie sprawy katyńskiej, co Rosja uznała za akt wobec niej wrogi. W nocy z 25 na 26 kwietnia 1943 roku ZSRR zerwał stosunki z polskim rządem emigracyjnym.
Po zerwaniu stosunków z ZSRR rząd Sikorskiego znalazł się pod silną presją. Generał tracił wiarę w pozytywne intencje Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, dążył więc do bezpośredniego porozumienia ze Stalinem. 4 lipca 1943 roku w niewyjaśnionej do dziś katastrofie lotniczej nad Gibraltarem zginął Władysław Sikorski – fakt ten wywołał kolejny kryzys w polskich władzach na uchodźstwie. Premierem 14 lipca został ludowiec – Stanisław Mikołajczyk (przywódca SL na emigracji), zaś naczelnym wodzem generał Kazimierz Sosnkowski.
W 1944 roku najpilniejszą kwestia było porozumienie z ZSRR w sprawie kształtu przyszłej Polski. Większość sprzeciwiała się pertraktacjom z Moskwą, oskarżając premiera Mikołajczyka o niepotrzebne przeprowadzenie w kraju akcji „Burza”, która ułatwiła NKWD rozprawę z członkami Armii Krajowej. Mikołajczyk w imię zapewnienia suwerenności przyszłemu państwu gotów był na pewne ustępstwa terytorialne. Liczył na poparcie zachodnich aliantów, którzy domagali się z kolei uznania linii Curzona przez rząd polski. ZSRR domagał się także rezygnacji przez Polaków z granicy ryskiej, usunięcia antykomunistów z rządu i określenia zasad współpracy wojskowej. Żądania te godziły w polską suwerenność.
Do rozmów Mikołajczyka ze Stalinem doszło dopiero po wybuchu powstania warszawskiego – 3 sierpnia 1944 roku. 9 sierpnia Mikołajczyk w wyniku rozwoju sytuacji w Warszewie mógł jedynie prosić Stalina o pomoc. Moskwa nie zgodziła się jednak nawet na wykorzystanie swoich lotnisk dla lotów wahadłowych z baz alianckich we Włoszech.
30 września 1944 na żądanie Stalina na stanowisku naczelnego wodza generała Sosnkowskiego zastąpił generał Tadeusz Komorowski, pseudonim Bór. Polscy wysłannicy dowiedzieli się oficjalnie o akceptacji wielkiej trójki (wyrażonej na konferencji w Teheranie w 1943 roku) dla granicy na linii Curzona. 24 listopada, po wyczerpaniu możliwości rządu emigracyjnego jako strony w rozmowach z Moskwą, Mikołajczyk podał się do dymisji. Uznawany przez mocarstwa zachodnie nowy rząd Tomasza Arciszewskiego nie stał się podmiotem polityki międzynarodowej. 1 stycznia 1945 roku krajowe władze lubelskie przekształciły się w Rząd Tymczasowy RP, uznany natychmiast przez ZSRR.
Dowiedz się więcej
1 Geneza przebieg i skutki zamachu majowego
2 Ukonstytuowanie się władzy komunistycznej i pierwsze lata rządów (1945-1947)
3 Powstanie listopadowe – przyczyny, przebieg, skutki
2 Ukonstytuowanie się władzy komunistycznej i pierwsze lata rządów (1945-1947)
3 Powstanie listopadowe – przyczyny, przebieg, skutki
Komentarze
artykuł / utwór: Polskie władze na uchodźstwie
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)