Ziemie polskie w ZSRR (1939-1941)

Ziemie zajęte przez ZSRR obejmowały 51% powierzchni II RP (196 tysięcy km²), zamieszkiwało je jednak jedynie 40% polskiej ludności. Stalin, głosząc hasła rewolucji światowej, pragnął sowietyzacji zajętych obszarów. Po rozwiązaniu w 1938 roku KPP i struktur z nią związanych, władze radzieckie nie miały zaufanych ludzi na miejscu (na zajętych terenach), dlatego sprowadziły do budowy nowej administracji aktywistów z innych rejonów, którzy często nie znali lokalnych stosunków. Proradziecka propaganda zapowiadała konfiskatę wielkiej własności ziemskiej, nacjonalizację przemysłu i banków, a także przyłączenie tych ziem do Socjalistycznych Republik Radzieckich. 22 października 1939 roku w atmosferze terroru odbyły się wybory do zgromadzeń narodowych Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi. Nowo wybrane władze złożyły wnioski o przyłączenie podległych im ziem do Ukraińskiej SRR (31 października) i Białoruskiej SRR (1 listopada). 29 listopada wszystkim stałym mieszkańcom wcielonych terytoriów nadano obywatelstwo radzieckie. 16 października Wileńszczyznę przekazano Litwie, by w czerwcu 1940 roku przyłączyć ją do ZSRR jako część Litewskiej SRR.

Jeszcze we wrześniu 1939 roku dochodziło do licznych mordów na polskich jeńcach, a także aktów zemsty (głównie ze strony Ukraińców). Głównym celem na ziemiach włączonych do ZSRR była likwidacja polskości. Służyły temu przede wszystkim rozpoczęte zimą 1940 roku masowe deportacje ludności polskiej do Kazachstanu, na Syberię i w rejon Archangielska (do dziś mieszka tam mniejszość polska). Skupiono się głównie wywozie polskiej inteligencji, przedstawicieli ziemiaństwa, pracownikach administracji, dawnych działaczach partyjnych, twórcach kultury. Wywózkę tłumaczono usunięciem elementów „wrogich klasowo”. Większość z nich nie przeżyła transportu w skrajnie niehumanitarnych warunkach i nie dotarła do celu. W kolejnych czterech wielkich akcjach przeprowadzonych w latach 1940-1941 wywieziono ok. 1,2 miliona osób (Polaków było około 60%). Znaczna część spośród dziesiątków tysięcy aresztowanych trafiła do sowieckich obozów pracy – łagrów, trafiła tam także większość spośród 230 tysięcy jeńców wojennych. Pozostałą na ziemiach polskich ludność poddano ukrainizacji i białorutenizacji. Szybko także rozpoczęto ateizację społeczeństwa (aresztowania duchownych, zamykanie świątyń). W związku z groźbą inwazji Niemiec hitlerowskich na Związek Radzieckich represje wobec polskiej ludności zelżały, szukano głównie osób chętnych do współpracy z komunistycznym reżimem. Zorganizowano między innymi uroczyste obchody 85 rocznicy śmierci Adama Mickiewicza we Lwowie, zaczęto wydawać polską prasę („Czerwony Sztandar”. „Prawda Wileńska”, Nowe Widnokręgi”, „Sztandar Wolności”), a rozgłośnie radiowe zaczęły nadawać audycje w języku polskim.

Zbrodnia katyńska

Najtragiczniejszy los w ZSRR spotkał prawie 15 tysięcy oficerów, żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza, policjantów i pracowników więziennictwa, których jesienią 1939 roku osadzono w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku po wyłączeniu około 500 osób, wszyscy zostali w pierwszej połowie kwietnia rozstrzelani (jeńcy z Kozielska w Lesie Katyńskim). Tą samą metodą zlikwidowano około 7,3 tysiąca więźniów. W ciągu kilkunastu dni rozstrzelano 21 857 osób.

Dowiedz się więcej

1 Tworzenie się nowej władzy na ziemiach polskich. Manifest i działalność PKWN
2 Testament Bolesława Krzywoustego
3 Opozycja przeciwko rządom sanacyjnym

Komentarze
artykuł / utwór: Ziemie polskie w ZSRR (1939-1941)

Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)

Imię:
E-mail:
Tytuł:
Komentarz:

Historia Polski / Ziemie polskie w ZSRR (1939-1941)