klp.plHitler, dochodząc do władzy w 1933 roku, wykorzystał hasła antysemickie. W kolejnych latach doprowadził do prześladowań i dyskryminacji Żydów. Ustawy norymberskie odbierały tej mniejszości prawa obywatelskie. W nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku - noc kryształowa - doszło w III Rzeszy do pierwszego zaplanowanego przez władze pogromu Żydów. Po wybuchu II wojny światowej na wszystkich terenach okupowanych przez Niemców rozpoczęła się planowa akcja eksterminacji – myślano o biologicznym zniszczeniu ludności żydowskiej. W miastach Żydów zamykano w gettach, gdzie z powodu głodu i chorób panowała wysoka śmiertelność. Otoczone one były zazwyczaj murem lub drutem kolczastym, za opuszczenie terenu getta i przejście na tzw. aryjską stronę groziła śmierć. Pierwsze getto powstało w październiku 1939 roku w Piotrkowie Trybunalskim. W 1941 roku na polskich terenach istniało około 300 gett oraz ponad 400 osobnych obozów pracy. W getcie warszawskim na niewielkim obszarze stłoczono około 450 tysięcy osób. Po ataku na ZSRR specjalne grupy operacyjne dokonywały masowych mordów Żydów, podjudzając przeciwko nim także miejscową ludność (m.in. w lipcu 1941 roku w Jedwabnem polscy mieszkańcy spalili w stodole miejscowych Żydów).
Od jesieni 1941 roku zaczęto organizować transporty Żydów najpierw z gett polskich, potem także z pozostałych okupowanych terenów do obozów zagłady. Lokowano je głównie w Europie Środkowej – na ziemiach polskich. Mordowano także ludność cygańską oraz więźniów obozów koncentracyjnych. Koncepcja ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej opracowana na początku 1942 roku przez władze faszystowskie zakładała całkowitą zagładę ok. 11 milionów Żydów zamieszkujących tereny kontrolowane przez Niemców. Głównym miejscem ludobójstwa były obozy zagłady. Ludność uśmiercano w specjalnych komorach gazowych, do których wpuszczano środek trujący Cyklon B. Akcję rozpoczęto 16 marca 1942 roku od getta lubelskiego, likwidując kolejno następne, a ludność transportując do obozów w Chełmie, Sobiborze, Treblince, Oświęcimiu-Brzezince, Majdanku. Symbolem zagłady był Oświęcim, gdzie komory gazowe działały do końca 1944 roku. Spośród przedwojennych polskich Żydów zginęło 95%. W Auschwitz-Birkenau zginęło od 1,8 do 3,5 miliona osób, w Treblince 750 tysięcy, w Bełżcu 600 tysięcy. Łącznie w obozach zamordowano prawie 6 milionów osób, w większości pochodzenia żydowskiego.
W Polsce, mimo iż groziło to karą śmierci, uratowano dziesiątki tysięcy Żydów. Zakładano dla nich specjalne kryjówki, pomagano w ucieczkach z gett, dostarczano fałszywe dokumenty, żywność, odzież, lekarstwa. Po wojnie doceniono przypadki pomocy, nadając zasłużonym, medale „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Organizacją, która pomagała Żydom była między innymi „Żegota” (przemycanie żywności i lekarstw do gett, pomoc w ucieczkach), która funkcjonowała przy podziemnym Departamencie Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu na Kraj. We wrześniu 1942 roku powstał Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom, który przekształcił się w Radę Pomocy Żydom „Żegota”. Trzeba jednak pamiętać, że wśród Polaków istnieli także kolaboranci, którzy wydawali przedstawicieli ludności żydowskiej okupantowi.
Ludność żydowska na ogół nie miała możliwości zbuntowania się przeciwko swojemu losowi. Wyjątek stanowiło powstanie w getcie warszawskim, które wybuchło 19 kwietnia 1943 roku. Na jego czele stanęła Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) dowodzona przez Mordechaja Anielewicza. Na wieść o likwidacji getta grupy Żydów zaatakowały oddziały niemieckie. Do 27 kwietnia powstańcy bronili się na ulicach, następnie do połowy lipca w ostrzeliwanych i palonych domach. W powstaniu zginęło około 7 tysięcy Żydów, pozostałych zgładzono w Treblince. Powstanie miało przede wszystkim znaczenie symboliczne – świadczyło o pragnieniu ocalenia swej godności w obliczu niechybnej śmierci, a także było apelem do międzynarodowej opinii.
Podobny los jak Żydów spotkał Cyganów. Z około 80 tysięcy przedstawicieli tej mniejszości 2/3 zginęło z rak hitlerowców przede wszystkim w obozach koncentracyjnych.
Dowiedz się więcej
1 Zasady Konstytucji 3 Maja
2 Powstanie Rządu Tymczasowego RP i utrwalanie władzy komunistów
3 O kształt granic II Rzeczypospolitej
2 Powstanie Rządu Tymczasowego RP i utrwalanie władzy komunistów
3 O kształt granic II Rzeczypospolitej
Komentarze
artykuł / utwór: Eksterminacja ludności żydowskiej na terytorium Polski
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)