Ziemie polskie u progu I wojny światowej

W Galicji, dzięki najszerszej na ziemiach zaborczych autonomii, szeroko rozwijały się wszelkie ruchy polityczne i społeczne. Tu prasę wydawała Liga Narodowa, tu funkcjonował od 1903 roku sztab PPS. Rewolucja 1905 roku wyzwoliła w Galicji dążenia do reform (zniesienie systemu kurialnego, powszechne wybory). Reformy przeprowadzono w 1907 roku, jednak nie zniosły one faworyzującego ziemiaństwo systemu kurialnego. W związku z dominacją posiadaczy ziemskich w sejmie krajowym, uprzemysłowienie Galicji było bardzo powolne. Jedyną gałęzią rozwiniętą na skalę europejską było wydobycie nafty (Borysław). Konflikt rosyjsko-austriacki na Bałkanach dawał nadzieję na wybuch międzynarodowego konfliktu, w którym powróciłaby kwestia polskiej niepodległości.

Kwestię tę doskonale dostrzegał Józef Piłsudski i zawczasu pragnął przygotować się do nadchodzącej wojny. W czerwcu 1908 roku utworzono tajny Związek Walki Czynnej we Lwowie w celu przygotowania kadr kierowniczych dla przyszłego powstania w Rosji. Powstały także dwie legalne organizacje wojskowe – Strzelec w Krakowie i Związek Strzelecki we Lwowie (taktyczne wykorzystanie przychylności Austrii). W Wiedniu 10 listopada 1912 roku została utworzona Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (w skład weszli przedstawiciele trzech partii: Polska Partia Socjalno-Demokratyczna, Polskie Stronnictwo Postępowe i Polskie Stronnictwo Ludowe), która nominowała Piłsudskiego na komendanta niepodległościowych organizacji wojskowych. W Królestwie Polskim po załamaniu gospodarczym z lat rewolucji na nowo odżył przemysł, dzięki polityce protekcjonistycznej władz. Najbardziej rozwinięte było włókiennictwo, rozwijały się także kopalnie i huty w Zagłębiu Dąbrowskim. Polityka ustępstw wobec Polaków ustała po zakończeniu rewolucji. Likwidowano polskie związki zawodowe, stowarzyszenia i szkoły (reakcja stołypinowska). Przywódca narodowców – Roman Dmowski – wiązał zjednoczenie wszystkich ziem polskich z Rosją, która przeciwstawić się miała niemieckiemu narodowi, dlatego opowiadał się za polsko-rosyjskim zbliżeniem. Ugodowa polityka Dmowskiego wobec rosyjskiego zaborcy spowodowała, że od Ligi Narodowej odłączył się Związek Młodzieży Polskiej (Zet) (1907), w 1908 roku działacze tzw. frondy, a w czerwcu 1911 roku tzw. secesjoniści.

W zaborze pruskim spory o zajęcie stanowiska wobec nadciągającej wojny nie były tak ostre. Postępująca germanizacja powodowała, że najbardziej atrakcyjne były hasła Narodowej Demokracji przeciwstawiającej Rosję Niemcom. Polityka władz wciąż skupiała się na rugowaniu Polaków z ziemi, ograniczania praw polskości, a zwłaszcza posługiwania się polskim językiem. Działania hakatystów doprowadziły między innymi do wydarzeń we Wrześni w maju 1901 roku. Polskie dzieci, zmuszane do odmawiania pacierza w języku niemieckim sprzeciwiły się, za co zostały pobite. Rodzice, którzy wtargnęli do szkoły w obronie dzieci, zostali aresztowani – zastosowano wobec nich represje. W obronie praw dzieci stanęła międzynarodowa opinia publiczna.

Komisja Kolonizacyjna wciąż powiększała swój budżet, jednak polski stan posiadania nie zmniejszył się. W Polaków wymierzone było prawo o wznoszeniu zabudowań na nowo zakupionych gruntach (tylko za specjalnym zezwoleniem) z 1904 roku, a także ustawa z 1908 roku pozwalająca na przymusowe wywłaszczenie Polaków z ziemi. Ustawy te ograniczały możliwość legalnej działalności polskich organizacji narodowych. Głównym orężem germanizacji była szkoła z językiem niemieckim i wojsko ze wzorową dyscypliną.

Dowiedz się więcej

1 Elekcja i polityka zagraniczna Stefana Batorego (1576-1586)
2 Konfederacja targowicka i drugi rozbiór Polski
3 Kryzys polityczny państwa polskiego w II połowie XVII wieku

Komentarze
artykuł / utwór: Ziemie polskie u progu I wojny światowej

Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)

Imię:
E-mail:
Tytuł:
Komentarz:

Historia Polski / Ziemie polskie u progu I wojny światowej