Autonomia galicyjska

Inna niż w pozostałych zaborach sytuacja panowała pod rządami Austrii. Przyczynił się do tego głównie kryzys cesarstwa habsburskiego. Po stłumieniu powstania węgierskiego i klęsce z Piemontem oraz Francją, Austria nie powróciła do dawnej potęgi. Premierem został polski arystokrata, od 1849 roku namiestnik Galicji – Agenor Gołuchowski, który dążył do większej samodzielności krajów składających się na monarchię, jednak jego polityka wskutek sprzeciwów kół centralistycznych nie została w pełni zrealizowana. Wydany w lutym 1861 roku patent (konstytucja monarchii) utrzymał jednak w dużym stopniu postanowienia dyplomu październikowego zakładającego organizację sejmów prowincjonalnych, których przedstawiciele mieli zasiadać obok przedstawicieli monarchy w wiedeńskiej Radzie Państwa. Wybory posłów odbywały się w różnych pod względem pozycji społecznej kuriach, obowiązywał też cenzus majątkowy.

W Galicji więcej głosów kosztem ziemian uzyskali chłopi, ponieważ Wiedeń liczył na ich lojalność. Konserwatyści i demokraci byli gotowi poprzeć rząd w zamian za polonizację szkół i urzędów, jednak byli skonfliktowani z reprezentantami chłopstwa. W 1865 roku sejm galicyjski uchwalił ustawy o samorządzie lokalnym i zgłosił postulaty o przyznanie dalszych swobód narodowych. Po klęsce z Prusami w 1866 roku, Austria rok później musiała zgodzić się na przekształcenie monarchii w dualistyczną monarchię austro-węgierską. Polacy na czele z Gołuchowskim i Florianem Ziemiałkowskim dyskutowali wówczas w Wiedniu nad zwiększeniem autonomii dla prowincji (uważając, by rząd austriacki nie wykorzystał w rozmowach sprawy chłopskiej lub dążeń do emancypacji ruchu ruskiego). Wystosowali między innymi do monarchy adres (petycję).

Adres Sejmu Galicyjskiego do cesarza z 10 grudnia 1866 roku
Najjaśniejszy cesarzu i królu nasz miłościwy! Skoro nadejdzie pora, przystąpimy do zadania przekazanego przez ciebie reprezentantom królestw i krajów Austrię składających, z ufnością i otuchą, bo przekonani jesteśmy, że gdy uznane najwyższym twym dyplomem z dnia 20 października 1860 prawa i dziejowe tradycje krajów w skład państwa wchodzących dojdą do pełnego znaczenia, a orzeczenie ludów twoich, najjaśniejszy panie, wolnym przez legalnych reprezentantów ich wypowiedziane głosem, skutek otrzyma, niepodobnym się już stanie system centralizacji, która paraliżując siły żywotne ludów, podkopywała i wytliła to, co stanowi całego państwa potęgę.

Świadomość własnego dobra i sumienia innych narodów, chrześcijańsko – cywilizacyjną myślą przejętych, nie dozwoli, aby Austria w pełnieniu tego posłannictwa stała odosobniona. Takie posłannictwo było udziałem naszym przez długie wieki. Bez obawy więc odstępstwa od myśli naszej narodowej, z wiarą w posłannictwo Austrii i z ufnością w stanowczość zmian, które twoje monarsze słowo jako niezmienny zamiar wyrzekło, z głębi serc naszych oświadczamy, że przy tobie, najjaśniejszy panie, stoimy i stać chcemy.

We wrześniu 1868 roku sejm uchwalił postulaty dążące do rozszerzenia autonomii w Galicji, jednak Rada Państwa nie spieszyła się z jej przyznaniem.

W 1869 roku urzędowym językiem w administracji i sądownictwie stał się polski, zaś w 1871 roku do rządu wiedeńskiego wprowadzono Polaka (pierwszy – Florian Ziemiałkowski) – wydawał on opinie w sprawach polskich. Usunięto podział na Galicję Wschodnią i Galicję Zachodnią. Nastąpiła też polonizacja uniwersytetów w Krakowie i we Lwowie, a także powstałej Politechniki Lwowskiej. Dzięki lojalnej postawie wielu Polaków zajmowało w Austrii eksponowane stanowiska. Dzięki ugodzie z Wiedniem w zaborze austriackim administracja lokalna należała do Polaków, polonizowane były także szkoły i urzędy.

Dowiedz się więcej

1 Polityka w latach 1956-1970 – czasy realnego stalinizmu
2 Skutki wojen w XVII-wiecznej Rzeczpospolitej
3 Wojny polsko-szwedzkie (do 1635 roku)

Komentarze
artykuł / utwór: Autonomia galicyjska

Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)

Imię:
E-mail:
Tytuł:
Komentarz:

Historia Polski / Autonomia galicyjska