klp.plRewolucja krakowska 1846
18 lutego 1846 roku powstańcy bezskutecznie zaatakowali Tarnów, zaś dzień później wybuchła rabacja galicyjska, a wojska austriackie wkroczyły do Krakowa. Rewolucja krakowska rozpoczęła się w nocy z 20 na 21 lutego 1846 roku, zgodnie z przygotowanym przez organizacje demokratyczne planem wzniecenia insurekcji w trzech zaborach (z powodu aresztowań nie udało się to w pozostałych). Po wyjściu z miasta wojsk zaborcy 22 lutego ukonstytuował się Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej, który wydał „Manifest do Narodu Polskiego”.
| Manifest Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej do Narodu Polskiego z 1846 roku Polacy!Godzina powstania wybiła. Cała rozszarpana Polska dźwiga się i zrasta – powstali już bracia nasi w Ks. Poznańskim, w Polsce Kongresowej, w Litwie i na Rusi biją się z wrogiem. Biją się o najświętsze prawa wydarte im podstępem i przemocą. Wszak wiecie, co się działo i co się ciągle dzieje, kwiat naszej młodzieży gnije w więzieniach, starcy, co wspierali nas radą, oddani bezcześci, księża obrani z wszelkiej powagi, słowem: każdy, kto czynem, a nawet myślą tylko pragnął żyć, umierać dla Polski lub zniszczony, lub gnije w więzieniu, lub co chwila jest na to wystawiony (...) Polacy! Nie znamy odtąd między sobą żadnej różnicy, jesteśmy odtąd braćmi, synami jednej Matki Ojczyzny, jednego Ojca Boga na niebie! Jego wezwijmy na pomoc, a On pobłogosławi orężowi naszemu i da nam zwycięstwo; ale by wysłuchał głosów naszych, nie kalajmy się pijaństwem ani rabunkiem, nie plamimy poświęconej broni samowolnością lub morderstwem bezbronnych różnowierców i cudzoziemców, bo nie z ludami, ale z ciemiężycielami bój prowadzimy. A teraz na znak jednomyślności przypinamy kokardy narodowe i wykonujemy przysięgę:„Przysięgam radą, mową i czynem służyć Ojczyźnie mojej Polsce! Przysięgam poświęcić jej wszystkie moje widoki osobiste, majątek i życie! Przysięgam posłuszeństwo bezwarunkowe Rządowi Narodowemu w Krakowie na dniu 22 m.t. o godzinie ósmej wieczorem w domu pod Krzysztoforami zawiązanemu i wszystkim władzom od tegoż postanowionym, tak mi, Panie Boże, dopomóż. |
| W Krakowie, dnia 22 lutego 1846 roku Ludwik Gorzkowski, Karol Rogawski, Jan Tyssowski, Aleksander Grzegorzewski |
Wzywał polskie społeczeństwo polskie do ogólnego powstania, znosił różnice stanowe i wszelkie powinności chłopskie, zapowiadał nadanie ziemi bezrolnym z dóbr narodowych (dokument wspominał o opiece społecznej dla ludności).
Dyktatorem ogłosił się Jan Józef Tyssowski zaś jego sekretarzem Edward Dembowski. Drugi z polityków zginął od kul austriackich, gdy 27 lutego szedł na czele procesji mającej porozumieć się z chłopami podburzonymi przez Austriaków przeciw ziemiaństwu (Austriacy zapewnili chłopów, że szlachta pragnie rozprawienia się z poddanymi i zwiększenia ich obciążeń). Do klęski rewolucji krakowskiej przyczyniła się porażka poniesiona 26 lutego przez oddział Suchorzewskiego pod Godowem. 2 marca 1846 roku dyktator Tyssowski złożył władzę, zaś 4 marca zagrożony przez wojska rosyjskie, austriackie i zrewoltowanych chłopów, wycofał się na czele wojska powstańczego, za otaczający jego oddział kordon pruski i złożył broń. Głównym skutkiem powstania krakowskiego było wcielenie 16 października Wolnego Miasta Krakowa do Austrii, wprowadzenie na jego terenie austriackiej administracji, powołanie Niemców na urzędy i uczynienie z języka niemieckiego – języka wykładowego na Uniwersytecie.
Rabacja galicyjska 1846
Z powstaniem krakowskim bezpośrednio związana była rabacja galicyjska z 1846 roku – największe wywołane przez chłopów powstanie w XIX wieku na terenach polskich. Austria wykorzystała niezadowolenie chłopskie z powodu wysokiej pańszczyzny i ciężkiego położenia życia na wsi do skierowania go przeciw planującej powstanie szlachty. Wmówiła włościanom, ze przyszłe wystąpienie ma mieć charakter antychłopski (umocnienie zależności, zwiększenie wyzysku). Chłopi galicyjscy nie poparli powstania przeciw zaborcy, a wręcz przeciwnie zaatakowali dwory ziemiańskie.
Zniszczono ich około 470, zaś z rąk chłopskich zginęło 1,1 tysięcy osób. Rozbitych powstańców oddawali za pieniądze wojskom austriackim. W obwodzie tarnowskim rabacja spowodowała zniszczenie około 90% majątków. Jednym z przywódców chłopskiego wystąpienia był Jakub Szela nawołujący do mordowania, grabieży szlachty. Powstanie zostało stłumione przez wojska austriackie. Spowodowało to między innymi w 1848 roku uwłaszczenie w zaborze austriackim (pół wieku wcześniej, niż w całym państwie).
| Patent cesarski z 17 kwietnia 1848 roku o zniesieniu pańszczyzny w Galicji |
| I. Wszystkie robocizny i inne poddańcze powinności tak gospodarzy gruntowych, jako też chałupników i komorników ustać mają z dniem 15 maja 1848 r. II. Trwające służebnictwa pozostają nienaruszone, atoli za to obowiązani są poddani, o ile prawa służebnictwa na pańskim gruncie wykonywać zechcą, uiszczać stosowną zapłatę, której ustanowienie zostawia się przed wszystkim dobrowolnej umowie poddanych ze swoimi panami. (…) VII. W tych wszystkich ulgach znajdą dóbr właściciele częściowe wynagrodzenie za utratę robocizny i innych danin poddanych, które przy wymierzeniu wynagrodzenia przez skarb najwyższy przyjęto w jednej trzeciej części wartości byłych dotąd powinności porachowane być ma (...). VII. Środki i sposoby pokrycia podług cen urbarialnych wyrachować się mającego wynagrodzenia, które skarb najwyższy dziedzicom zapłacić ma, w drodze konstytucyjnej bliżej wyjaśnione będą. |
Innym skutkiem rabacji galicyjskiej było zwiększenie nastrojów zachowawczych wśród emigracji – zwolenników „wojny ludowej”.
Wiosna Ludów na terenach polskich 1848
W lutym 1848 roku rewolucjoniści paryscy obalili tron francuski, zaś w marcu doszło do przewrotów w Wiedniu i Berlinie, czyli w dwóch państwach zaborczych. Wstrząsy te, które ogarnęły znaczną część Europy (bez Rosji) nazywane są Wiosną Ludów. Wykorzystali je mieszkańcy Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Galicji.
W Poznaniu po przewrocie w Berlinie 20 marca 1848 roku utworzono Komitet Narodowy, który postulował do władz pruskich o zwiększenie autonomii (spolszczenie administracji, utworzenie polskiego korpusu wojska). Początkowo, w obawie przed możliwą wojną prusko-rosyjską, zamierzano je po części zrealizować, jednak wspierany przez konserwatystów król - Fryderyk Wilhelm IV - sprzeciwiał się temu. W Poznańskim powstawały lokalne komitety i oddziały zbrojne, nad którymi dowództwo przejął związany z TDP Ludwik Mierosławski.
Po zawarciu porozumienia między Komitetem a Prusami o redukcji oddziałów Mierosławskiego i przekazania administracyjnej władzy lokalnej Polakom, dążono do rozproszenia podległych dowódcy polskiemu oddziałów. Na początku maja 1848 roku oddziały polskie ostatecznie skapitulowały. Upadek powstania pozwolił rządowi nie dotrzymać obietnic autonomii, a polskich ziemian zniechęcił do dalszych wystąpień.
W czerwcu 1848 roku powstała w Poznańskiem Liga Narodowa Polska, założona przez polskich posłów do parlamentu pruskiego. która głosiła hasła solidaryzmu społecznego, wspierając wydawanie czasopism dla ludu, jednak w wyniku dojścia kontrrewolucjonistów do władzy w Berlinie działania te zlikwidowano. Jedyną formą legalnego dochodzenia praw Polaków był udział w parlamencie pruskim powołanym w 1848 roku, poprzez frakcję polską – Koło Polskie, istniejące aż do 1918 roku. Wiosna Ludów spowodowała również wzrost świadomości narodowej na Pomorzu, a przede wszystkim na Górnym Śląsku.
W Galicji z kolei na wieść o wydarzeniach w Wiedniu starano się, w obawie przed powtórzeniem rabacji, w sposób legalny dochodzić powiększenia praw. Delegacja zabiegała w stolicy o liberalizację ustroju, zgodę na powstanie polskich instytucji narodowych, a także ogłoszenie przez ziemian uwłaszczenia.
W Krakowie powołano Komitet Narodowy, zaś we Lwowie Radę Narodową, które miały zwierzchnictwo nad tworzeniem sił porządkowych i miały za zadanie przeprowadzić reformę agrarną. Ociąganie polskich ziemian wykorzystał gubernator Galicji, który w imieniu cesarza ogłosił uwłaszczenie, ziemianom obiecując rekompensatę. uwłaszczenie w zaborze austriackim nastąpiło pół wieku wcześniej, niż w całym państwie. Kilka dni później Kraków spacyfikowano, a Komitet Narodowy i gwardie rozwiązano. Mimo nadania przez monarchę konstytucji jesienią 1848 roku ponownie zaostrzono w Galicji represje. W listopadzie skapitulował Lwów, a w całej Galicji wprowadzono stan oblężenia i zlikwidowano polskie instytucje.
Dowiedz się więcej
1 Autonomia galicyjska
2 Legiony Polskie - udział w wojnach napoleońskich (1797-1802)
3 Przemiany społeczne i ustrojowe państwa polskiego w XV wieku
2 Legiony Polskie - udział w wojnach napoleońskich (1797-1802)
3 Przemiany społeczne i ustrojowe państwa polskiego w XV wieku
Komentarze
artykuł / utwór: Powstanie krakowskie 1846 i Wiosna Ludów na ziemiach polskich
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)