klp.plKonstytucja gwarantowała odrębny status państwowy Królestwa, własne terytorium, polskie władze centralne i lokalne, narodowy parlament i budżet, własną armię, system monetarny i odrębny system oświatowy. Królestwo zostało nierozerwalnie związane z Rosją osobą władcy – car Rosji koronował się każdorazowo na króla Polski i zgodnie z zasadą legitymizmu sprawował władzę z woli Opatrzności. Nie prowadziło własnej polityki zagranicznej, w której reprezentowane było przez dyplomację rosyjską. Król zachowywał pełnię władzy wykonawczej (mianowanie ministrów, senatorów, wyższych urzędników, możliwość zawieszenia uchwalonej ustawy, prawo weta, przysługiwała mu także inicjatywa ustawodawcza, mógł zwoływać i rozwiązywać sejm), którą w dużej mierze przekazał swemu namiestnikowi w Warszawie. Ani monarcha, ani namiestnik nie byli odpowiedzialni za swoje decyzje. Namiestnik jako zwierzchnik władzy administracyjnej - kierował polskim rządem – Radą Administracyjną, która obok niego składała się jeszcze z pięciu członków. Przewodniczyli oni kolegialnym organom administracyjno-odwoławczym, tzw. Komisjom Rządowym: Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Sprawiedliwości, Spraw Wewnętrznych i Policji, Wojny oraz Przychodów i Skarbu. Każde zarządzenie namiestnika wymagało kontrasygnaty (podpisu) szefa danego resortu (ministrowie ponosili odpowiedzialność konstytucyjną – sejm mógł oskarżyć ich o łamanie konstytucji).
Utrzymano Radę Stanu, która kontrolowała działalność administracji krajowej. Złożona była z członków Rady Administracyjnej oraz doradców, a do jej najważniejszych funkcji należało opracowywanie projektów ustaw sejmowych oraz sporządzanie raportu z działania rządu. Departamenty zamieniono na województwa, którymi kierowały komisje wojewódzkie. Konstytucja deklarowała niezawisłość sędziów.
Władza ustawodawcza należała do dwuizbowego sejmu (jego rola nieznacznie wzrosła) nieposiadającego inicjatywy ustawodawczej. Sejm dyskutował nad projektami przygotowanymi przez Radę Stanu, dotyczącymi zmian w kwestii praw cywilnych, administracyjnych, karnych, a także obradował nad budżetem i podatkami, zaciągiem do wojska. Organ ten dyskutował też nad sprawozdaniami z działalności rządu. Miał także konstytucyjne prawo przekazywania władcy petycji i wniosków. Senatorów mianował dożywotnio monarcha spośród biskupów, arystokracji, szlachty, wojewodów i kasztelanów. Organ ten sprawował funkcje Sądu Sejmowego.
Konstytucja gwarantowała podstawowe prawa obywatelskie – używanie języka polskiego w życiu publicznym i urzędach, wolność wyznania i druku, nietykalność osobistą. Prawa polityczne przysługiwały: oprócz szlachty posiadającej bogatym i średniozamożnym mieszczanom, podstawowym grupom zawodowej inteligencji, szlachcie czynszowej oraz chłopom czynszownikom z dóbr narodowych (praw tych nie mieli wojskowi). Wyższe i średnie stanowiska w aparacie administracyjnym zastrzeżono dla szlachty. Konstytucja gwarantowała równość wobec prawa, nowoczesne i niezawisłe sądownictwo, nietykalność osobistą i majątkową, wolność wyznania.
Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 roku była jedną z najbardziej liberalnych ustaw zasadniczych w ówczesnej Europie (uważa się, że Aleksander I na przykładzie Królestwa Polskiego chciał zobaczyć jak liberalne zasady będą wyglądać w praktyce, by w przyszłości eksperyment ten przeszczepić na grunt rosyjski).
| Ustawa konstytucyjna Królestwa Polskiego z 27 listopada 1815 roku – wybrane artykuły Tytuł I. Stosunki polityczne Królestwa Art. 1. Królestwo Polskie jest na zawsze połączone z Carstwem Rosyjskim Art. 3. Korona Królestwa Polskiego jest dziedziczną w osobie naszej i naszych potomków, dziedziców i następców podług porządku następstwa, ustanowionego dla tronu cesarsko- rosyjskiego. Art. 4. Ustawa konstytucyjna oznacza sposób i prawidła sprawowania władzy najwyższej. Art. 5. Król w przypadku swojej nieprzytomności mianuje namiestnika, który powinien mieszkać w Królestwie. Namiestnik podług woli odwołanym być może. Art. 8. Stosunki polityki zewnętrznej naszego Cesarstwa będą wspólne naszemu Królestwu Polskiemu. |
| Tytuł II. Zaręczenia ogólne Art. 16. Wolność druku jest zaręczona. Prawo przepisze środki ukrócenia jej nadużyciów. Art. 17. Prawo rozciąga swą opiekę zarówno do wszystkich obywateli bez żadnej różnicy stanu i powołania. Art. 23. Nikt karanym być nie może, tylko na mocy trwającego prawa i wyroku właściwego sądu. Art. 28. Wszystkie czynności publiczne: administracyjne, sądowe i wojskowe bez żadnego wyłączenia odbywać się będą w języku polskim. Art. 29. Urzędy publiczne, cywilne i wojskowe nie będą mogły być sprawowane, tylko przez Polaków.(...) |
Dowiedz się więcej
1 Polskie władze na uchodźstwie
2 Reformy oświeceniowe za czasów stanisławowskich (do 1788 roku)
3 Polski marzec 1968
2 Reformy oświeceniowe za czasów stanisławowskich (do 1788 roku)
3 Polski marzec 1968
Komentarze
artykuł / utwór: Ustrój Królestwa Polskiego (1815-1830)
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)