Polskie zwyczaje za panowania Augusta III w relacji JÄ™drzeja Kitowicza O sejmach Do zerwania sejmu nie zażywano osób rozumem i miÅ‚oÅ›ciÄ… dobra publicznego obdarzonych, bo też tego nie potrzeba byÅ‚a. Lada poseÅ‚ ciemny jak noc, utrzymany tym koÅ„cem [w tym celu] na sejmiku posÅ‚em przez partyjÄ… Czartoryskich, nie szukajÄ…c pozornych przyczyn, odezwaÅ‚ siÄ™ w poselskiej izbie: „Nie ma zgody na sejm!”- i to byÅ‚o dosyć do odebrania wszystkim mocy sejmowania. A gdy marszaÅ‚ek spytaÅ‚: „Co za racyja?”- odpowiedziaÅ‚ krótko:„ Jestem posÅ‚em, nie pozwalam”- i to powiedziawszy usiadÅ‚, jak niemy diabeÅ‚ na wszystkie proÅ›by i nalegania innych posłów o danie przyczyny zatamowania sejmu nic wiÄ™cej nie odpowiadajÄ…c, tyko to jedno: „ Jestem posÅ‚em”. A potem wymknÄ…wszy siÄ™ nieznacznie z poselskiej izby, zaniósÅ‚ do kancelaryi manifest o nieważnoÅ›ci sejmu racyjami w gabinecie Czartoryskich nataszowany [naÅ‚adowany, napchany] i w uÅ‚ożeniu swoim caÅ‚kowity podsuniÄ™ty zrywaczowi. O obyczajach towarzyskich Skoro spróbowano drugiego dania, to jest pieczystego, natychmiast gospodarz zawoÅ‚aÅ‚ dużego kielicha, tym w strych [po brzegi, pod wierzch] nalanym piÅ‚ do dystyngowaÅ„szego [bardziej dostojnego], ale zdrowie najdystyngowaÅ„szego goÅ›cia, który siÄ™ tam znajdowaÅ‚, piÅ‚ stojÄ…c, a za nim razem wszyscy stali. [...] Kto zaÅ› z goÅ›ci nie mógÅ‚ siÄ™ dÅ‚użej na nogach trzymać albo też nie chciaÅ‚ być trunkiem zalanym, wynosiÅ‚ siÄ™ nieznacznie z kompanii.[...]To byÅ‚o najwiÄ™kszym [...] ukontentowanie gospodarza, kiedy sÅ‚yszaÅ‚ nazajutrz od sÅ‚użących jako żaden z goÅ›ci trzeźwy nie odszedÅ‚, jako jeden potoczywszy siÄ™, wszystkie schody- toczÄ…c siÄ™ kłębem- przemierzyÅ‚; jako drugiego zaniesiono do stancyji jako nieżywego; jak ów zbiÅ‚ sobie róg gÅ‚owy o Å›cianÄ™; jak tamci dwaj - skłóciwszy siÄ™ – pyski sobie powycinali; jako nareszcie ten jegomość- chybiwszy krokiem upadÅ‚ w bÅ‚oto, a do tego zÄ…b sobie o kamieÅ„ wybiÅ‚. |
Za panowania Augusta III mocarstwom europejskim (Prusy i Rosja oraz Austria i Francja), mimo czÄ™sto sprzecznych interesów, zależaÅ‚o na utrzymaniu sÅ‚aboÅ›ci Rzeczypospolitej, wstrzymaniu reform oraz konfliktowaniu zwalczajÄ…cych siÄ™ wewnÄ™trznych stronnictw. Do upadku Polski przyczyniaÅ‚o siÄ™ również przekonanie krajowych magnatów i szlachty o tym, że brak reform w kraju jest gwarantem nienaruszalnoÅ›ci jego granic („Polska nierzÄ…dem stoi”). August III nie ingerowaÅ‚ w sprawy polskie, we wszystkim byÅ‚ podlegÅ‚y Rosji. W przeciwieÅ„stwie do ojca nie próbowaÅ‚ wzmocnić swojej wÅ‚adzy, a wrÄ™cz przeciwnie – niechÄ™tnie odnosiÅ‚ siÄ™ do proponowanych reform administracyjnych i skarbowych. Po elekcji Augusta III w Rzeczpospolitej wyksztaÅ‚ciÅ‚y siÄ™ dwa silne stronnictwa skupione wokół magnatów – Czartoryskich i Potockich. Do pierwszej „partii” - Familii należeli – StanisÅ‚aw Poniatowski (ojciec późniejszego króla Polski), jego szwagrowie MichaÅ‚ i August Czartoryscy oraz biskup Andrzej ZaÅ‚uski. Mimo iż wczeÅ›niej popierali oni LeszczyÅ„skiego szybko zwiÄ…zali siÄ™ z RosjÄ…, której zależaÅ‚o na umocnieniu wpÅ‚ywów w Rzeczpospolitej (car Piotr I zaangażowaÅ‚ siÄ™ w konflikt z TurcjÄ…, umacniaÅ‚ wpÅ‚ywy w Danii i Szwecji). Familia pragnęła odzyskać urzÄ™dy utracone w wyniku elekcji Wettina, dlatego poczÄ…tkowo, dbajÄ…c o interesy Petersburga, sprzeciwiaÅ‚a siÄ™ wymaganej przez szlachtÄ™ reformy - aukcji, czyli zwiÄ™kszenia liczebnoÅ›ci polskiej armii.
Stronnictwo Potockich (stronnictwo „hetmaÅ„skie”) z kolei, wspierane byÅ‚o ze strony Francji, której także zależaÅ‚o na utrzymaniu status quo w Europie Åšrodkowej. Trzecim, najmniej wpÅ‚ywowym, byÅ‚o stronnictwo skupione wokół króla (Flemming, Brühl) wystÄ™pujÄ…ce przy okazji forsowania interesów saskich w imieniu polskich magnatów. Król pruski Fryderyk II w sprawie polskiej uzależniony byÅ‚ od zdania Rosji, jednak także na wÅ‚asnÄ… rÄ™kÄ™ dążyÅ‚ do skłócenia dwóch dominujÄ…cych stronnictw, wzmagaÅ‚ uprzedzenia przed absolutystycznymi zapÄ™dami Wettinów i ich próbom uczynienia z tronu Rzeczpospolitej tronu dziedzicznego. Interesy Prus i Rosji w Polsce ustalone zostaÅ‚y w traktatach z 1740 i 1743 roku, które miÄ™dzy innymi gwarantowaÅ‚y ochronÄ™ polskich wolnoÅ›ci, zasadÄ™ liberum veto.
Podsycane niesnaski miÄ™dzy stronnictwami Czartoryskich i Potockich uniemożliwiaÅ‚y wytworzenie jednego politycznego centrum, które byÅ‚oby w stanie przeprowadzić reformy. Opozycja „hetmaÅ„ska” doprowadziÅ‚a do zerwania sejmu w 1738 roku, nastÄ™pnie inicjowaÅ‚a stÅ‚umione przez Rosjan wystÄ…pienia antysaskie na Ukrainie.
Dwór Augusta III swój oÅ›rodek miaÅ‚ w Dreźnie i nie miaÅ‚ poważania wÅ›ród polskiej szlachty. Zbliżenie dworu i Czartoryskich w latach 40. XVIII wieku umożliwiÅ‚o przeprowadzenie reform skarbowo-wojskowych, jednak przez dziaÅ‚ania dywersyjne agent ów francuskich i pruskich sejm zebrany w Grodnie w 1744 roku nie byÅ‚ w stanie wprowadzić zmian. Po 1750 roku Familia odcięła siÄ™ od dziaÅ‚aÅ„ dworu, wiążąc siÄ™ z mÅ‚odym dworem rosyjskim (książę Piotr i jego żona Katarzyna), który umożliwiÅ‚by im przejÄ™cie wÅ‚adzy po Å›mierci Augusta III. Stronnictwo dworskie (kamaryla Mniszcha) skupiaÅ‚o jedynie osobistoÅ›ci dbajÄ…ce o wÅ‚asne interesy (podskarbi Teodor Wessl, hetman Seweryn Rzewuski). Zwolennicy króla zwiÄ…zali siÄ™ pod koniec lat pięćdziesiÄ…tych z obroÅ„cami „szlacheckiej wolnoÅ›ci” - Janem Klemensem Branickim i Karolem Radziwiłłem, reprezentantami najwiÄ™kszej magnaterii. PołączyÅ‚a ich wspólna obawa przez nowymi formami życia politycznego.
Za panowania Augusta III (po sejmie pacyfikacyjnym z 1736 roku) nie doszedł do skutku żaden sejm (zerwano ich 13), przez działania zarówno zwalczających się stronnictw jak i agentów z zewnątrz (także panującego Wettina). Sparaliżowana była także praca sejmików i trybunałów. Obok wykorzystywania do zrywania posiedzeń zasady liberum veto stosowano obstrukcję - utrudnianie i zakłócanie obrad przez grupkę mających swoje interesy posłów, przewlekano między innymi obrady, kłócąc się o kwestie proceduralne. Innym mechanizmem utrudniania sprawowania władzy było zwoływanie konfederacji przeciwko królowi, które na wiele miesięcy zajmowały dwór (m.in. konfederacja Potockich z 1739 roku umacniająca wpływy rosyjskie).
Plany reform pod koniec panowania Augusta III
Pod koniec panowania Augusta III najszerszy program reform przygotowało stronnictwo Czartoryskich licząc na poparcie Rosji (wbrew królowi i rzeszom szlachty). Plany reform w duchu republikańskim (zarówno Familii jak i związanego z nią Stanisława Konarskiego) dążyły do ograniczenia roli króla, pozbawienia go prawa rozdawnictwa dóbr, pragnęły suwerenności zreformowanego sejmu stale gotowego do zwołania sesji nadzwyczajnej.
W swoim programie Familia zakładała wprowadzenie głosowania nad uchwałami sejmowymi zwykłą większością głosów. Opowiadała się za dwuletnią kadencją sejmu, odsunięciem od udziału w sejmikach biedoty szlacheckiej i odebrania sejmikowym instrukcjom wiążącego charakteru. Pragnęła ograniczenia uprawnień ministrów królewskich (zwłaszcza podskarbich), a urząd hetmański zdecydowana była znieść całkowicie.
Planowano zrównanie izby poselskiej i senatu, utworzenie kolegialnych organów władzy wykonawczej odpowiedzialnej przed sejmem. Reformy przewidywały ingerencję państwa w sprawy handlu, rolnictwa, oświaty oraz wojska.
Inne reformy proponował stolnik litewski Stanisław Poniatowski (polski poseł w Petersburgu). Swe plany opierał na dziele Monteskiusza. W duchu monarchizmu pragnął rozgraniczenia władzy ustawodawczej i wykonawczej. Chciał umocnienia prerogatyw króla, między innymi przez podporządkowanie mu władzy wykonawczej w postaci królewskiej rady. Postulował również dziedziczność tronu.
Dowiedz się więcej
1 Powstanie warszawskie
2 Polska w okresie wielkiej wojny północnej (1700-1721)
3 Ziemie polskie w ZSRR (1939-1941)
2 Polska w okresie wielkiej wojny północnej (1700-1721)
3 Ziemie polskie w ZSRR (1939-1941)
Komentarze
artykuł / utwór: Panowanie Augusta III (1733-1763)

include ("../reklama_komentarz.php"); ?>
- Polecam tę stronę.Ciekawe informacje można tu znalezć.:)
Diana (milena20140 {at} wp.pl)
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)
