klp.plNa początku 1674 roku po śmierci Michała Korybuta-Wiśniowieckiego, na wieść o zwycięstwie pod Chocimiem wybrano Jana III Sobieskiego na nowego władcę. Nowy król został wybrany jako kandydat Francji.
| Józef Ignacy Kraszewski - O elekcji Jana III Sobieskiego (...) I po cóż bohatera tego szukać mamy za granicami naszymi, a do cudzych uciekać się bogów, gdy w swoim gnieździe mamy jedynego człowieka, wodza, który już dowody dał męstwa, rozumu i dzielności. Przerwano mu wołaniem – Piast! Piast! Jabłonowski coraz goręcej ciągnął dalej, zalecając już Sobieskiego i przypominając zwycięskie jego bitwy: Słobodyszcze, Podhojce, Chocim. Ledwie mu dokonać dano, tak wszyscy jednogłośnie wołać zaczęli: - Vivat Piast, Vivat Joannes!... Wszystkie... mowy, krzyki radosne nawoływania się, spory zabrały czasu do wieczora ( ...) Za czym, gdy już mrok padał coraz gęstszy, wszyscy się z pola rozjeżdżać zaczęli, ale hetmanowi towarzyszył orszak ogromny z okrzykami, a wszyscy go, mimo wzdrygania się jego, królem już zwali ( ... )Przez te dni przyszła królowa chodziła w gorączce, bo wdowa po Michale, która naprzód z Lotaryńskim chciała panować, potem gotowa była Francuza poślubić, na ostatek teraz z pomocą Paców powzięła szaloną myśl aby sejm Sobieskiemu kazał się z żoną rozwieść, a ją poślubić. Ukrywano to przed hetmanową, ale przed nią żadna się intryga utaić nie mogła. Trzeba było widzieć jej wściekłość, gdy się dowiedziała o tym. Próżno hetman klęcząc z palcami złożonymi poprzysięgał jej, że prędzej się korony zrzecze, niż sobie warunek taki da narzucić, ona... nie uspokoiła się dopóki... pacta conventa nie zostały spisane i poprzysiężone... a nie odetchnęła aż Te Deum odśpiewano i Jana uroczyście królem okrzyknięto ( ... )A co to był za człowiek! Gdyby nie ta jedna jego słabość dla żony... bez skazy bohaterem swego wieku i narodu nazwać by go można. Do czegokolwiek się wziął, w każdą sprawę serce wkładał, a to jest największa w świecie rzecz. Na wojnie cały był żołnierzem, życia sobie nie ważąc wcale, na polowaniu tak samo łowcem był namiętnym, z uczonymi rozprawiając, co niezmierne lubił, gotów był całą noc na dyskusjach spędzić, o spoczynku, jedle i napitku zapominając, na ostatek, tak samo i w tym nieszczęsnym kochaniu miary nie było u niego. Pomimo że go pierwszym bohaterem swojego wieku głoszono, dumy nie miał najmniejszej, a kondycji swej ludzkiej nie zapomniał; pobożny, modlił się gorąco, duchownych szanował, a przez to jednak, z Tatarami, z Żydami poufale obcując, nigdy ich wiary nie tknął. Dla służby pan najlepszy, a komu przyjacielem był, temu do żywota wiernym pozostał. |
W 1675 roku nastąpiła kolejna inwazja wojsk tureckich, którą zatrzymał rozejm podpisany pod Żórawnem na zasadzie zachowania stanu posiadanie obu stron. W kolejnych latach król skłaniał się ku prowadzeniu polityki profrancuskiej, licząc na poparcie króla Ludwika XIV w walce o odzyskanie wpływów polskich nad Bałtykiem. W 1675 roku Jan III Sobieski zawarł tajny układ w Jaworowie wraz z Francją i Szwecją przeciw Brandenburgii. Szwecja w latach 1674-1679 prowadziła z Brandenburgią wojnę o Pomorze Zachodnie, co umożliwiało władcy Polski zagarnięcie dawnego lenna pruskiego i osadzenie na pruskim tronie syna – Jakuba Sobieskiego.
Dodatkowo Polsce sprzyjały stany pruskie obawiające się zmniejszenia ich praw przez Wielkiego Elektora (jeszcze za panowania króla Michała na czele propolskiej opozycji pruskiej stanął Chrystian Kalkstein, odwołując się do Rzeczpospolitej jako opiekunki praw szlachty pruskiej – w 1672 roku został uprowadzony z Warszawy i stracony za zdradę stanu, a opozycja dwa lata później rozbita przez wojska brandenburskie). W swych dążeniach król nie uzyskał jednak poparcia szlachty i magnaterii, które dążyły do odzyskania terytoriów ukraińskich. Ponadto wzmocnieniu Polski przeciwstawiała się Szwecja, a zbytniemu osłabieniu Brandenburgii – Francja. Okoliczności te spowodowały załamanie koncepcji Sobieskiego powiększenia wpływów nad Bałtykiem.
W latach 1679-1681 Jan III Sobieski wrócił do koncepcji sojuszu z Austrią i walki z Turcją. Atak Turcji na Austrię, a także oskarżenia jednego z przywódców stronnictwa profrancuskiego, Andrzeja Morsztyna) o zdradę i nadużycia na rzecz Francji umożliwiły przeforsowanie nowej koncepcji. Sejm w 1683 roku uchwalił nowe podatki na wojsko. Król po zawarciu w marcu sojuszu z Austrią ruszył w tymże roku na odsiecz obleganego Wiednia. 12 września 1683 roku rozegrała się bitwa pod murami stolicy Austrii, w której dowodzący około 70 tysięczną armią król Polski odniósł zwycięstwo nad liczniejszym wojskiem wielkiego wezyra tureckiego Kara Mustafy. W tymże jeszcze roku Sobieskiemu dwukrotnie było dane zmierzyć się z nieprzyjacielską armią pod Parkanami na Węgrzech.
W 1684 roku Rzeczpospolita przystąpiła do Świętej Ligi skierowanej przeciw Turcji (wraz z Austrią, Wenecją, i papieżem), rozpoczynając starania o odzyskanie Podola. Pokój Grzymułtowskiego z 1686 roku, mówiący o przymierzu antytureckim Polski i pragnącej zdobyć Krym Rosji – dodatkowo potwierdziły kierunek polskiej polityki. Mimo iż Turcja atakowana była na kilku frontach nie udało się Sobieskiemu odnieść większych sukcesów, zadowalających rezultatów nie przyniosły wyprawy na Mołdawię (1686, 1691). W 1691 roku król bezskutecznie usiłował doprowadzić do zawarcia z Turcją pokoju, niezależnego od Austrii, czemu sprzeciwiła się oligarchia. Jan III Sobieski zmarł w 1696 roku.
Wojny polsko-tureckie definitywnie kończył traktat pokojowy zawarty w Karłowicach w 1699 roku. Zawarty przez wszystkie państwa walczące za pośrednictwem Holandii i Anglii, przywracał stan przez zawarcia traktatu buczackiego. Polska odzyskała województwa podolskie, bracławskie oraz część kijowskiego.
Dowiedz się więcej
1 Potop szwedzki (1655-1660)
2 Rządy ekipy Edwarda Gierka
3 Polska w okresie wielkiej wojny północnej (1700-1721)
2 Rządy ekipy Edwarda Gierka
3 Polska w okresie wielkiej wojny północnej (1700-1721)
Komentarze
artykuł / utwór: Panowanie Jana III Sobieskiego
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)