klp.plW 1569 roku na sejmie lubelskim Zygmunt II August wcielił do Korony Ukrainę, Podole i Wołyń. Na południowo-wschodnich krańcach Rzeczpospolitej wykształciła się kozaczyzna - kategoria ludzi wolnych, których łączył wspólnie zamieszkiwany obszar, obyczaje i uznawanie atamanów. Ich główną siedzibą było Zaporoże – teren nad porohami (porohy – katarakty na rzece Dniepr). Za Porohami znajdowała się Stara Sicz oraz Nowa Sicz. Na tzw. Dzikie Pola zbiegali poza Ukraińcami mieszkańcy Polski centralnej, Litwy, Mołdawii, Wołoszczyzny i Rosji. Kozackie wyprawy łupieżcze na długich lekkich łodziach – czajkach – docierały do miast tureckich położonych nad Morzem Czarnym, a nawet w okolice Stambułu. W roku 1572 po raz pierwszy stworzono rejestr Kozaków, których brano do wojska Rzeczpospolitej za odpowiedni żołd. Pozostali byli traktowani na równi z chłopami, co budziło ich sprzeciw. Niewielu z nich utrzymywało się z uprawy roli – większość zyski czerpała z grabieżczych najazdów przeciw Tatrom krymskim i Turkom. Kozacy z jednej strony stanowili pomoc dla Rzeczpospolitej na kresach, z drugiej była to jedyna siła mogąca przeciwstawić się na tych terenach magnaterii. Konflikt kozacki dodatkowo wzmagany był poprzez różnice językowo-etniczne pomiędzy polskimi właścicielami dóbr a ludnością chłopską, a także mniejsze prawa prawosławia w stosunku do katolicyzmu.
W 1590 roku ustalono, że liczba Kozaków rejestrowych (wypłacano im żołd) będzie wynosić tysiąc, co nie spełniało oczekiwań ludności Zaporoża. Rok później wystąpili pod wodzą Krzysztofa Kosińskiego (dopominali się o zaległy żołd), a ich bunt poparty przez chłopów udało się zdusić magnaterii dopiero w 1593 roku. W 1594 roku doszło do wybuchu drugiego powstania pod wodzą Semena Nalewajki przeciw miejscowej magnaterii (Wiśniowieccy, Ostrogscy, Rożyńscy). Powstańców pokonał w 1596 roku hetman polny koronny – Stanisław Żółkiewski.Wraz z zakończeniem działań wojennych w ramach polsko-tureckiego konfliktu ujawniły się coraz większe sprzeczności na ukraińskich terenach. W 1618 roku w spotkaniu ze starszyzną kozacką nad Rastawicą ustalono podniesienie liczby rejestrowych Kozaków do 3 tysięcy, zaś w 1625 do 6 tysięcy (ordynacja nad Kurukowym Jeziorem) – co stanowiło ok. 15% Kozaków mogących nosić oręż. Pozostała ludność była zmuszona do służby lub pracy pańszczyźnianej. W 1630 roku rozpoczęły się otwarte wystąpienia Kozaków pod wodzą Tarasa Fedorowicza, ruch został stłumiony, jednak rejestr podniesiono do 8 tysięcy. Kolejne masowe wystąpienie rozpoczęło się pod wodzą Pawluka w 1637 roku, stłumiony po interwencji wojsk koronnych (bitwa pod Kumiejkami). Sejm w 1638 roku w ramach represji zmniejszył rejestr do 6 tysięcy, co spowodowało kolejną fale buntu pod wodzą Ostrzanina, stłumione dzięki zdecydowanej reakcji magnaterii (represje, pacyfikacje, podporządkowanie ludności szlacheckiej administracji).
strona: - 1 - - 2 - - 3 -
Dowiedz się więcej
1 Wojny polsko-szwedzkie (do 1635 roku)
2 Społeczeństwo polskie w XVI wieku
3 Geneza przebieg i skutki zamachu majowego
2 Społeczeństwo polskie w XVI wieku
3 Geneza przebieg i skutki zamachu majowego
Komentarze
artykuł / utwór: Powstania kozackie na Ukrainie
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)