klp.plPo śmierci Iwana IV Groźnego w 1584 roku władzę w Moskwie przejmuje chory umysłowo Fiodor, który umiera bezpotomnie w 1598 roku (wygasa dynastia Rurykowiczów). W latach 1598-1613 w Rosji trwa tzw. „Wielka Smuta”. W 1591 roku w Ugliczu ginie w klasztorze Dymitr, na czele komisji staje Wasyl Szujski i ogłasza że Dymitr sam się zabił (rola Borysa Godunowa). W 1603 roku nieoczekiwanie pojawia się człowiek podający się za Dymitra. Interesują się nim polskie i spolszczone rody magnatów (m.in. rody Wiśniowieckich i Mniszchów).
Na zasadzie „obiecać wszystko – wszystkim” Dymitr Samozwaniec obiecuje Zygmuntowi III katolicyzację Rosji. Sejm nie zgadza się na ingerencję w wewnętrzne sprawy Rosji, stojąc na stanowisku, iż poparcie króla Polski dla Dymitra jest jego prywatną sprawą.
W latach 1604-1606 W Rosji trwają spory o tron. Samozwańca podającego się za syna Iwana IV – Dymitra - popierają zbiegli chłopi rosyjscy. W 1605 roku trwają walki pomiędzy prywatnymi wojskami Dymitra a oddziałami cara Borysa Godunowa. Śmierć tego ostatniego umożliwia Samozwańcowi uzyskanie carskiego tronu (per procura poślubia Marynę Mniszchównę córkę magnata Jerzego Mniszecha, wojewody sandomierskiego) i wkroczenie do Moskwy (tzw. pierwsza dymitriada – wyprawa Dymitra do Moskwy). W 1606 roku przeciwko Dymitrowi i Polakom wybucha powstanie, które prowadzi do obalenia cara i jego zamordowania. Nowym władcą Moskwy zostaje obrany Wasyl Szujski (ogłasza, że Dymitr przebił się nożem). Nowy car musi się zmagać z powstaniem chłopskim i kolejną polską interwencją. W 1607 roku dochodzi do drugiej dymitriady. Maryna Mniszchówna oświadcza, ze osoba podająca się za Dymitra to jej mąż (dwukrotnie już ocalały). Kolejnego Samozwańca popierają magnaci Rzeczpospolitej i awanturnicy. W 1608 roku Szujski zawiera rozejm z Polską (powstrzymanie działań wojennych na trzy lata), zaś rok później zawiera traktat ze Szwedami, rozpoczynając wypieranie Dymitra. Konflikty polsko-rosyjskie 1609-1634
W 1609 roku Rosja i Szwecja podpisują sojuszniczy układ, co Zygmunt III wykorzystuje jako pretekst do rozpoczęcia wojny. Armia polska pod wodzą króla rozpoczyna oblężenie Smoleńska (zostaje zdobyty wiosną 1611 roku). 4 lipca 1610 roku pod Kłuszynem wojska Stanisława Żółkiewskiego (7,5 tysiąca) rozbijają armię szwedzko-rosyjską (35 tysięcy wojsk), wykorzystując ruchliwość polskiej kawalerii. Po zajęciu Moskwy przez Żółkiewskiego dochodzi do zawarcia układu z bojarami ruskimi, którzy na władcę wybierają Władysława Wazę, jego koronacji sprzeciwia się jednak Zygmunt III (liczył na tron dla siebie, zwlekał z wysłaniem piętnastoletniego syna do Moskwy). Szujski zostaje zdjęty z urzędu, a II Dymitr Samozwaniec zamordowany.
Powstanie kierowane przez bojarów i mieszczan rosyjskich na jesieni 1612 roku opanowało Moskwę, a odsiecz Chodkiewicza została odparta. Polska załoga na Kremlu kapituluje. W 1613 roku carem Rosji zostaje bohater narodowy Michał Romanow (dynastia Romanowów rządzić będzie Rosją do 1917 roku), który skutecznie odpiera ataki szwedzkie i polskie. Następuje tym samym koniec Wielkiej Smuty. W latach 1617-1618 wojska polskie ponownie docierają pod Moskwę, jednak nie zdobywają miasta. Rozejm zawarty na czternaście lat w styczniu 1619 roku między Polską a Rosją w Dywilinie zakładał przyłączenie do Polski ziemi smoleńskiej, siewierskiej i czernihowskiej (granice Litwy z XV wieku).
Po śmierci Zygmunta III Wazy Rosja podejmuje próbę zdobycia Smoleńska (1632). Polacy pod wodzą Władysława IV i hetmana Krzysztofa Radziwiłła przeprowadzają kontrofensywę i uderzają w kierunku Moskwy, jednak nie udaje się im zająć miasta. W 1634 roku zostaje podpisany pokój w Polanowie. Pokój w Polanowie potwierdzał zasady podpisane w Dywilinie, dodatkowo Władysław IV zrezygnował z pretensji do korony rosyjskiej.
Wojny polsko-rosyjskie 1654-1686
Rosja wmieszała się w sprawy Rzeczpospolitej w trzecim etapie powstania Chmielnickiego. W 1654 roku zawarto ugodę perejasławską – pomiędzy poselstwem rosyjskim a radą kozacką dotyczącą przyłączenia Ukrainy naddnieprzańskiej do Rosji i poddaniu kozaczyzny zwierzchnictwu cara. Armia rosyjska w 1654 roku uderza na Rzeczpospolitą w dwóch kierunkach – na terenie Ukrainy i na północy. Rosjanie w 1655 roku wkroczyli na Litwę, zajmując Smoleńsk, Wilno i Grodno. Mimo sukcesu wojsk polskich pod Ochwatowem i przymierzu z Tatarami w 1655 roku ofensywa rosyjsko-kozacka dociera do Puław. Klęska Chmielnickiego pod Jezierną powoduje uznanie przez hetmana polskiego zwierzchnictwa. Wobec ataku szwedzkiego na Polskę Rosja godzi się na zawieszenie broni. Na mocy rozejmu z Niemieży pomiędzy Polską i Rosją, Rosja atakuje posiadłości szwedzkie w Inflantach, by nie dopuścić do wzmocnienia Szwecji w basenie Morza Bałtyckiego.
Po obaleniu hetmana kozackiego Jana Wyhowskiego w 1660 roku wojska rosyjskie atakują Ukrainę co prowadzi do wybuchu kolejnej wojny polsko-rosyjskiej. Dowodzący armią polską hetman Jerzy Lubomirski odnosi zwycięstwa w bitwach pod Połonką, odzyskując w kolejnym roku całą Litwę właściwą z Wilnem. Z kolei na południu wojska dowodzone przez Stanisława Potockiego i Jerzego Lubomirskiego obległy armie rosyjską pod Cudnowem (1660), zaś wojska kozackie dowodzone przez Jerzego Chmielnickiego zostały rozbite przez Lubomirskiego pod Słobodyszczami i zmuszone do uznania zwierzchnictwa króla polskiego.
30 stycznia 1667 roku w Andruszowie zostaje zawarty rozejm. Rosja zatrzymuje dla siebie ziemię smoleńską oraz czernichowsko-siewierską, a także ziemie ukraińskie na lewym brzegu Dniepru i Kijów z przyległym okręgiem. Przewidziano ligę obronną polsko-rosyjską przeciw Turcji i Tatarom. Podpisanie rozejmu kończyło ekspansję szlacheckiej Rzeczpospolitej na wschód.
1 maja 1686 roku zostaje podpisany traktat pokojowy Grzymułtowskiego. W imieniu Rzeczpospolitej występuje wojewoda poznański Krzysztof Grzymułtowski. Traktat zatwierdzał na stałe warunki rozejmu z Andruszowa. Gwarantował również Rosji prawo do opieki nad prawosławiem w Rzeczpospolitej, a także potwierdzał przymierze Polski i Rosji przeciw Tatarom i Turkom.
Dowiedz się więcej
1 Przemiany gospodarcze Polski 1945-1955
2 Polityka polska w latach 1989-2011
3 Powstanie i rozwój państwa krzyżackiego w Prusach
2 Polityka polska w latach 1989-2011
3 Powstanie i rozwój państwa krzyżackiego w Prusach
Komentarze
artykuł / utwór: Wojny polsko-rosyjskie (do 1686 roku)
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)