klp.pl| Konstytucja sejmu warszawskiego o utworzenie Trybunału Koronnego z 1578 roku Stefan, z łaski Bożej, Króla Polski, Wielki Książę Litewski, etc. [ ... ] 2. W każdym województwie i Ziemi, na tym miejscu, gdzie wedle starego zwyczaju obierają osoby sądowe: naznaczamy authoritatae praesentis Conventus (powagą niniejszego Sejmu) dzień i czas, to jest, pierwszy poniedziałek po narodzeniu P. Marii 1 w tym niniejszym roku, a po tym na każdy rok tegoż czasu do obierania Sędziów do sądów Judicorum generalium ordinariorum Tribunalis Regni (sądów generalnych zwyczajnych Trybunału Koronnego) [...] 3. Na których sejmach wyżej mianowanych, każde województwo obrać spólnie ma, i będzie powinno, między sobą osobę jedną godną, bogobojną, cnotliwą, prawa i zwyczajów sądowych Onego kraju umiejętną, osiadłą. A z województw większych, to jest: Poznańskiego, Sandomierskiego, Kaliskiego, Płockiego po dwu, [...]. z Mazowieckiego trzy, pro hac vice tantum (jedynie na ten raz), a po tym po dwa [...]. A tych sędziów obieranie ma być, kogokolwiek godnego być najdą. [...] 4. Ciż obrani sędziowie do drugich tylko sądów trwać mają, a inni na ich miejsce [...] obierani być mają, czasu i dnia obierania tych sędziów wyżej oznaczonego. A żaden z elektorów powtóre na sądy nie ma być obran do lat czterech, oprócz tego, gdzie by się w którym województwie na tegoż wszyscy [...] zgodzili, a izby się tego podjął, uprosili. 7. Sądzić mają sprawiedliwie z regestu po województwach jako wotują nie odstrzelając 2 się do prawa pospolitego, jakiego która Ziemia używa, Boga i sprawiedliwość jego świętą przed oczyma mając. A sędziowie dekret ex scripto (na piśmie) ferować mają [...]. A gdzie by się trafiła różność albo też paritas votorum (równość głosów) mają raz, dwa, trzy znowu per vota (przez głosowanie) puścić i przy tej stronie konkluzja zostawać ma, która za sobą dowodów prawnych więcej będzie miała, a po tym major pars (większa część) konkludować ma. |
| A iż wszystkich panów duchownych, [...] (sprawy z mocy apelacji) przed tymże Trybunałem podług prawa pospolitego odprawowane być mają.. Przeto [...] panowie duchowni sędziów sami z pośrodku siebie obrać mają [...], z którymi do tychże tylko akcji duchownych, część świeckich [...] sędziów [...] przysądzeni być i te kauzy 3 sądzić mają. [...] * Tj. 8 września. ** Zgodnie z hierarchią głosowania posłów z poszczególnych województw w sejmie. *** Tu: sprawy. |
W 1578 roku król utracił prawo do nobilitacji do Sejmu. W 1578 roku Batorego utworzono piechotę wybraniecką - z co 20 łana miano rekrutować jednego żołnierza chłopskiego pochodzenia. Z dóbr królewskich wystawiono 2 tysiące żołnierzy.
| Uniwersał* króla Stefana Batorego o utworzeni piechoty wybranieckiej z 1578 roku Stefan, z Bożej łaski króla polski, etc. Wszem wobec i każdemu z osobna, starostom i dzierżawcom wsi naszych królewskich, jako też poddanym naszym i innym, którym by to wiedzieć należało, uprzejmie i wiernie nam miłym, łaskę naszą królewską oznajmiamy. Iż na przyszłym warszawskim sejmie uchwalona jest konstytucja wedle opatrzenia ludzi pieszych na potrzeby wojenne, tak z miasteczek, jako i wsi królewskich, wedle słusznej liczby łanów**, tedy teraz na mocy tej konstytucji posyłam urodzonego*** Mroczka do województwa sandomierskiego do postanowienia takowej piechoty. A to tym sposobem, że we wszystkich wsiach naszych tenże urodzony Mroczek ma obrać i postanowić z każdych 20 łanów jednego człowieka, który by się nam do tego oświadczył dobrowolnie, śmielszego i dostatniejszego od innych, a takowy od tego czasu ma być i będzie wolen od wszelkich powinności naszych [...]. Powinność takowego pieszego będzie ta: w każdą ćwierć roku do rotmistrza swego albo porucznika jego, na miejsce oznajmione stawić się do lustracji z rusznicą swą dobrze narządzoną, szablą, siekierką i barwą**** taką, jaką rotmistrz lub porucznik mu naznaczyli, z innymi pieszymi podobną. Proch też swój i ołów ma mieć. [...] A kiedy nam potrzeba będzie wywieść tą piechotę do wojska naszego, tedy my żołd jej płacić będziemy po równo z drugimi pieszymi. *Uniwersał – w dawnej Polsce początkowo list królewski do narodu, dotyczący ważnej sprawy, rozsyłany do wszystkich województw; później nazwano tak akty prawne ogłaszane publicznie. |
| **Łan – dawna miara ziemi, oznaczający obszar ziemi uprawnej potrzebnej do wyżywienia rodziny; w różnych okresach obejmował powierzchnię ok. 16,7- 17,5 ha (łan mały) lub ok. 22,6- 25,8 ha (łan duży). ***Urodzony – tu oznacza szlachcica. ****Barwa – Mundur. |
Mimo iż to właśnie przywódca stronnictwa egzekucjonistów – Sienicki – ogłosił wybór Batorego, nowy król swoich rządów nie oparł na szlachcie, a na grupie urzędniczo-wojskowej. Głównym poplecznikiem króla z Siedmiogrodu był kanclerz i hetman Jan Zamoyski (połączył on oba stanowiska wbrew przepisom o incompatybiliach). Zamoyski zgromadził wokół siebie szerokie grono zwolenników, potrafił łączyć zdolność do bogacenia się z wnikliwą oceną sytuacji politycznej i kreowaniem swej osoby. Podczas rządów Batorego stronnictwo egzekucyjne traci na znaczeniu, zaś magnaci rozwijają swoje partykularne interesy. Powstaje nowa magnateria (Potoccy, Lubomirscy, Ossolińscy), która swoje majątki (przekształcone w latyfundia) rozbudowuje głównie na terenach Ukrainy. Cechą szczególną ówczesnych czasów było polonizowanie się oligarchów rusko-litewskich i coraz silniejsze związki rodzinne z magnatami polskimi.
Batory utworzył także akademię – Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie w 1578 roku.
Dowiedz się więcej
1 Rządy Władysława II Jagiełły
2 Polityka wewnętrzna Kazimierza Wielkiego
3 Powstanie krakowskie 1846 i Wiosna Ludów na ziemiach polskich
2 Polityka wewnętrzna Kazimierza Wielkiego
3 Powstanie krakowskie 1846 i Wiosna Ludów na ziemiach polskich
Komentarze
artykuł / utwór: Polityka wewnętrzna Stefana Batorego (1576-1586)
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)