Powstanie sejmu walnego w Polsce

Do powstania sejmu walnego w Polsce przyczynił się przede wszystkim wzrost znaczenia stanu szlacheckiego poprzez otrzymywane przezeń kolejne przywileje (XIV-XV wiek). Wraz ze wzrostem znaczenia szlachty zaczęły się wykształcać przedstawicielstwa stanowe. Sejmiki ziemskie zwoływane sporadycznie dawały szlachcie możliwość odegrania samodzielnej roli (w 1404 roku na apel króla sejmiki ustaliły nadzwyczajne podatki). Statut nieszawski wydany przez Kazimierza IV Jagiellończyka z 1454 roku ograniczył możliwość nakładania przez króla nowych podatków – władca musiał uzyskać zgodę siedemdziesięciu sejmików ziemskich. Przywileje nieszawskie podniosły rangę sejmików ziemskich, a tym samym zmniejszały rolę możnowładztwa.

Po roku 1454 stosunki między królem, radą królewską a szlachtą nadal nie były określone. Szlachta, przyjeżdżając na zjazdy generalne – sejmy walne (totus communitas regni – cała wspólnota królestwa),nie była zorganizowana. Wytworzyły się dwa sejmy prowincjonalne (dzielnicowe), które działały od połowy stulecia w Kole dla Wielkopolski i w Nowym Mieście Korczynie dla Małopolski. W razie sprzecznych głosów ponownie rozpatrywano ustawy na sejmikach ziemskich. Stopniowo przypadkowo zebrana szlachta przekształciła się w koło dyskutujące nad propozycjami królewskimi – powstał prototyp izby niższej. Od końca lat sześćdziesiątych na sejmach walnych zaczęło się pojawiać po dwóch przedstawicieli z sejmiku ziemskiego. Za pierwszy dwuizbowy sejm walny uważa się zjazd piotrkowski z 1468 roku. Za panowania Jana I Olbrachta – na początku 1493 roku – po raz pierwszy na sejm walny do Krakowa zostali zwołani przedstawiciele wszystkich sejmików ziemskich (z Koła i Korczyna), którzy stworzyli izbę niższą sejmu. Odtąd podejmowane rozporządzenia zaczęły obejmować zarówno Małopolskę, jak i Wielkopolskę. Od tego momentu przed zwołaniem sejmu król rozsyłał uniwersały ze wskazaniem czasu i przedmiotu obrad zgromadzenia walnego.

Senat – izba wyższa – wykształcił się z Rady Królewskiej. W skład wchodzili najwyżsi urzędnicy ziemscy – wojewodowie, kasztelanowie, arcybiskup, biskupi katoliccy oraz urzędnicy nominowani przez króla – ministrowie - kanclerz, podkanclerzy, podskarbi i marszałkowie. Od końca XIX wieku rada zbierała się niemal co roku, od połowy XV wieku dominujący głos uzyskało możnowładztwo (na te zebrania przybywało także rycerstwo, nie rządząc się żadnymi regułami i ograniczając się do akceptacji uchwał). Senat obradował wraz z królem, który jednocześnie mianował członków senatu. Na zebraniach senatorzy przedstawiali swoje stanowisko wobec propozycji króla (wota). Senatorem zostawało się dożywotnio. Wśród członków senatu obowiązywała ścisła hierarchia – pierwszym był prymas – arcybiskup gnieźnieński, zaś pierwszym świeckim senatorem (szóstym ogólnie) był kasztelan krakowski. Od 1569 roku senat liczył około 140 członków.

strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 -

Dowiedz się więcej

1 Opozycja przeciwko rządom sanacyjnym
2 Autonomia galicyjska
3 Rządy Władysława II Jagiełły

Komentarze
artykuł / utwór: Powstanie sejmu walnego w Polsce

Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)

Imię:
E-mail:
Tytuł:
Komentarz:

Historia Polski / Powstanie sejmu walnego w Polsce