klp.plWielcy mistrzowie krzyżaccy, którzy od zawarcia II pokoju toruńskiego w 1466 roku zmuszeni byli składać hołd lenny królowi Polski unikają wypełniania swoich obowiązków. Krzyżacy na swych przywódców starają się wybierać kandydatów pochodzących z księstw Rzeszy (Fryderyk saski, Albrecht Hohenzollern, siostrzeniec króla Zygmunta I), mając nadzieję na uniezależnienie się od Polski. W swych dążeniach uzyskują wsparcie Moskwy, która od początku XVI wieku prowadzi politykę rewindykacji ziem ruskich (współpraca z Krzyżakami ośmieliła ich do ataku na Smoleńsk przez Wasyla III, mimo zwycięstwa litewskich wojsk w bitwie pod Orszą w 1514 roku, car zachował zajęte tereny).
Krzyżacy wsparcie mają również u Habsburgów, przede wszystkim u cesarza Maksymiliana I. Niekorzystny dla polski sojusz zostaje rozbity dzięki układom wiedeńskim z 1515 roku między Zygmuntem I Starym a cesarzem Maksymilianem Habsburgiem. Ustalono, że Habsburgowie wycofają się z popierania Zakonu i Wielkiego Księstwa Moskiewskiego w zamian za możliwość objęcia tronu czeskiego i węgierskiego w razie wygaśnięcia rządzącej tymi krajami linii Jagiellonów. W grudniu 1519 dochodzi do wybuchu wojny i działań zbrojnych w południowej i zachodniej części Prus krzyżackich, do których doszły ruchy okrętów gdańskich na Bałtyku. W maju 1520 roku polskie wojska docierają pod Królewiec, jednak Albrecht dzięki pomocom wojsk zaciężnych z Rzeszy przejmuje inicjatywę – starcia przenoszą się na Warmię, do zachodniej Wielkopolski i w rejon Gdańska. Mimo śmiałych działań Albrechta wojska polskie zyskiwały przewagę.
W kwietniu 1521 roku podpisano rozejm toruński, zapowiadający rokowania pokojowe przy pośrednictwie cesarza Karola V i króla Węgier i Czech Ludwika Jagiellończyka. Do mediacji nie doszło, zaś Marcin Luter doradzał Albrechtowi założenie państwa świeckiego. Albrecht dążył do podpisania traktatu z Polską, obawiając się hegemonii cesarza Karola V w Europie po bitwie pod Pawią (24 lutego 1525), który mógłby dyktować swoje warunki jako opiekun Albrechta. Polska mogła go przed tym uchronić, także przed roszczeniami pozostałych członków zakonu krzyżackiego.
8 kwietnia 1525 roku dochodzi do podpisania traktatu krakowskiego pomiędzy królem Polski Zygmuntem I Starym a wielkim mistrzem krzyżackim Albrechtem Hohenzollernem, zaś 10 kwietnia 1525 roku dochodzi do złożenia uroczystego hołdu lennego na rynku w Krakowie.
| Relacja Andrzeja Krzyckiego – arcybiskupa gnieźnieńskiego z hołdu pruskiego - 1525 rok: Tego dnia przeto /10 IV 1525/, o samym brzasku wzniesiono koło ratusza wielkie rusztowanie, pokryte złotogłowiem, zwłaszcza na miejscu wyższym, tak zwanym majestacie, gdzie miał zasiąść król z synem. Zbiegły się na rynek tłumy ludzi. Wszystkie ulice, którędy szedł pochód, napełniły się oddziałami zbrojnych mężów, każdy starał się ukazać, albo w piękne przybrany szaty, albo uzbrojony. Królewska mość otoczył się licznym i świetnym orszakiem senatorów i panów. Przyzwano naprzód Statiliusza, proboszcza z Eors* ..., następnie dwóch książąt, margrabiego Jerzego** i księcia Fryderyka***. Towarzyszyli oni Jego Królewskiej Mości, a poprzedzali ich książęta i senatorowie wszystkich stanów, dworzanie oraz bardzo piękna nowa chorągiew, którą według zwyczaju miano wręczyć księciu wraz z odznakami. Za nimi postępowała królowa z księciem synem i królewnami oraz wielkim orszakiem znakomitych niewiast, w przepięknych pojazdach i kolasach. Król udał się do ratusza, królowa z orszakiem swoim do domu naprzeciwko położonego, aby stamtąd, lepiej móc przyglądać się tej uroczystości... Gdy król zasiadł na tronie, przybyli naprząd biskup poznański i liczni radcy i poddani księcia Albrechta. /.../ i wypowiedziawszy piękną mowę, prosili aby król siostrzeńca swego księcia Albrechta do łaski raczył przyjąć, ziemie i dobra umówione nadać mu w lenno, a jego samego księciem lennym - Korony kreować. Wkrótce przybył książę Albrecht w towarzystwie wspomnianych dwóch książąt i prawie tej samej treści wypowiedział mowę, świadczące o niezwykłej wierności, pokorze i poddaniu. Odpowiedziano naprząd tak radcom, jak samemu księciu, poczem przemawiał po łacinie z niezwykłą swadą i wytwornym stylem przewielebny Piotr Tomicki****. Potem książę przystąpił do tronu i stóp królewskich, i klęcząc przyjął chorągiew z orłem czarnym z ukoronowaną literą S na piersiach., oraz dokonane słowami króla wprowadzenie go w posiadanie księstwa i ziem wyznaczonych w Prusach. Następnie dzierżąc chorągiew, której się także brat jego Jerzy dotykał, jako najbliższy następca, na księgę Ewangelii w te słowa złożył przysięgę: „Ja Albrecht, margrabia brandenburski, a także w Prusach, szczeciński, pomorski, słowiański, kaszubski książę, pan Rugii, burgrabia norymberski, przyrzekam i ślubuję, że najjaśniejszemu władcy i panu Zygmuntowi, królowi Polski, wielkiemu księciu Litwy, Rusi i wszystkich ziem pruskich panu i dziedzicowi, jako mojemu przyrodzonemu dziedzicznemu panu i jego majestatu potomkom i następcom. Królom i koronie Polskiej będę wierny i posłuszny i będę się starał o dobro jego majestatu, potomków i Korony Polskiej, a bronił od zła i wszystko czynić będę, co jest. obowiązkiem wiernego wasala. Tak mi dopomóż, Boże i święta Jego Ewangelio” |
| Po przyjęciu tej przysięgi królewska mość, dobywszy miecza, pasował nowego księcia na rycerza i założył mu na szyję złoty łańcuch, godny dar królewski. * Jan Statiliusz – poseł węgierski, pośredniczył w ugodzie między Polską a księciem Albrechtem. ** Margrabia brandenburski Jerzy /1484-1545/, brat księcia Albrechta. ***Fryderyk II /1480-154?/, książę legnicki z dynastii Piastów. ****Biskup krakowski. |
Skutki
Na mocy traktatu państwo zakonne uległo likwidacji - stawało się świeckim księstwem dziedzicznym w linii Albrechta i jego dwóch braci (sekularyzacja - zeświecczenie) – Prusy Książęce. Ziemie uzyskane w trakcie wojny 1519-1521 miały zostać zwrócone wzajemnie. Albrecht zrzekła się wszelkich przywilejów uzyskanych przez wielkich mistrzów od papieży, cesarzy i książąt niemieckich.
Nowe księstwo było lennem polskim. Albrecht uzyskiwał pierwsze miejsce w senacie koronnym: gwarancje udziału w elekcji króla, pensja roczna (4 tys. złotych uposażenia). Hohenzollern zobowiązywał się do wierności lennej, pomocy wojskowej władcom Polski. Jego poddani mogli odwoływać się do króla polskiego (prawo apelacji), polski władca decydował również o sprawach monetarnych Prus Książęcych – pierwszego protestanckiego księstwa w Europie. W wyniku hołdu zlikwidowano niebezpieczną instytucję kościelną, tworząc państewko w pełni zależne od Polski.
| Akt sekularyzacji Prus - 1525 rok (...) Wielki mistrz Albrecht, margrabia brandenburski, przybył do Nas osobiście z kilku członkami Zakonu, a swymi poddanymi, którzy mieli pełnomocnictwa ze strony Zakonu i wszystkich jego poddanych do oddania pod Naszą władzę jako prawowitemu dziedzicowi i panu wszystkich ziem pruskich; a najpierw ciż panowie doradcy Albrechta, w. mistrza, a następnie on sam usilnie Nas o to prosili, abyśmy zimie te oddali mu w lenno, oświadczając, że przez taki układ więcej pożytku przyniosą Nam i Rzeczypospolitej, a pokój będzie pewniejszy. My więc, biorąc pod uwagę przede wszystkim pożytek Chrześcijaństwa, które wobec tak gwałtownego nacisku niewiernych jedynie pokojem i zgodą między chrześcijańskimi książętami może być zachowane, następnie spełniając życzenie Ojca św., Jego Cesarskiej i Katolickiej Mości, Krewniaka Naszego, Ludwika, króla Czech i Węgier, oraz innych książąt chrześcijańskich (...) a wreszcie pragnąc wyświadczyć łaskę i przysługę ukochanemu siostrzeńcowi Naszemu, Albrechtowi (...) jemu, jako też Jego prawowitym męskim potomkom nadajemy w wieczystą i niepodzielną inwestyturę przez wręczenie Naszej chorągwi poniżej wymienione ziemie, miasta, miasteczka i zamki (...) |
| Margrabia Albrecht, ks. pruski, oraz jego następcy i dziedzice lenna, będą obowiązani za wyświadczone im przez Nas dobrodziejstwo składać będą obowiązani za wyświadczone im przez Nas dobrodziejstwo składać Nam takie przyrzeczenie uległości, że gdybyśmy z racji owej ugody lub nadania lenna zostali zaatakowali przez jakiegokolwiek księcia lub państwo, wtedy margrabia Albrecht, względnie jego następcy, książęta pruscy, mają Nam i Naszemu Królestwu przyjść wszędzie z pomocą we własnej osobie wraz ze wszystkimi swymi poddanymi i z całą swą siłą. Nawzajem zaś My i Nasi Następcy będziemy obowiązani w podobnym wypadku to samo uczynić. |
Dowiedz się więcej
1 Konfederacja targowicka i drugi rozbiór Polski
2 Powstanie i rozwój państwa krzyżackiego w Prusach
3 Upadek systemu socjalistycznego w Polsce
2 Powstanie i rozwój państwa krzyżackiego w Prusach
3 Upadek systemu socjalistycznego w Polsce
Komentarze
artykuł / utwór: Hołd Pruski
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)