klp.plJuż w 1388 roku Jagiełło wydał w Piotrkowie przywilej potwierdzający dawne prawa i pozwalający na wykup szlachcica z niewoli oraz ustalający żołd za służbę i niepowierzanie obcym królewskich zamków. W 1422 roku Jagiełło wydaje przywilej czerwiński gwarantujący, że szlacheckie majątki nie będą konfiskowane bez wyroku sądowego, zaś sądy będą sprawowane zgodnie ze statutami Kazimierzowskimi. Jedna osoba nie mogła jednocześnie sprawować urzędu starosty i sędziego. Kolejne modyfikacje zawierał wydany rok później statut warcki. Przewidywał on sankcje karne wobec sołtysa, który byłby „nieużyteczny lub buntowniczy” - mógł zostać usunięty po wykupieniu zajmowanego sołectwa. Podjęto także pierwsze zapisy ograniczające wychodźstwo chłopów ze wsi. Z kolei zasadę „neminem captivabimus nisi iure victum” - „nikogo nie uwięzimy, chyba że prawnie zostanie zasądzony – zasada nietykalności osobistej osiadłej szlachty zagwarantowana została w przywileju brzeskim (1425) i potwierdzona w kolejnych przywilejach (jedlnieńskim i krakowskim).
| Statut warcki z 1423 roku XXII. Ponieważ „wola„ została przez mędrców po to wynaleziona, aby lasy i puszcze, skąd małe pożytki przychodzą, były trzebione i na większe użyteczności obrócone; stąd, jeśli który kmieć w lesie, gdzie ma być założona wieś, wolność otrzyma, nie może ruszyć się ze swego pola, jeśli go nie wykarczuje. Które wykarczowawszy, będzie mógł uczynić według tego, co prawo ziemskie i owego dziedzictwa w sprawie jego ruszenia [się z miejsca] żąda i wymaga. XXIII. Jeśliby zaś sołtys albo kmieć uciekł z pola lub swego dziedzictwa bez winy pana, zbieg taki winien być przez pana w sądzie większym i gajonym trzykrotnie, a najwyżej czterokrotnie wywołany, aby do dziedzictwa swego powrócił. Gdyby w ten sposób wzywany nie powrócił, pan wsi będzie mógł ze skargą jego dziedzictwo przez innego obsadzić, bez względu na jego upór. A jeśliby zbiegły i nieobecny groził w jakiś sposób posiadaczom ról, pan, pod którym by żył, jest zobowiązany na żądanie domagających się zastosować do niego prawo polskie. Inaczej ów, pod którym byłby, przeciw temu czyniąc, pod karę piętnadzieścia podpadnie tylekroć, ilekroć przeciw temu postanowieniu wystąpi. |
| XXX. W prawie cesarskim jest zawarte, że słudzy niewolni i służebnice nie mogą i nie mają prawa być z rąk panów swych uwalniani, jeśli nie byliby przez nich wyzwoleni i przywróceni wolności. Lecz ponieważ wielokrotnie tacy niewolni z rąk panów swoich uciekając i ujść pragnąc, u innych ziemian i sąsiadów, dokąd ujdą, otrzymują nocleg i są przechowywani, tak i w ten sposób lekceważą swoich panów; z ich ucieczki panowie niemałe szkody ponoszą, tak jakby stracili dziedzictwo, bo sługi niewolne pan gdzie chce lokować może dla założenia przy ich pomocy nowego dziedzictwa ( ... ) XXIV. Nieużytecznego sołtysa pan w dziedzictwie mając albo krnąbrnego może rozkazać mu sołectwo jego sprzedać, który gdyby nie mógł mieć nabywcy, wtedy ów dziedzic z wymienionym sołtysem powinien i są obowiązani przyjść przed sędziego ziemskiego i przyjąć oraz wybrać dwie osoby roztropne, żadnej ze stron niepodejrzane, które w ten sposób wartość sołectwa na jedną sumę taksując, oznajmią jej wysokość temuż panu lub dziedzicowi do zapłacenia. I tak pan po zapłaceniu owej taksy pieniężnej dla siebie sołectwo otrzyma. * Przywilej ten umożliwiał organizowanie folwarków. Szlachta dzięki możliwości wykupu sołectw pozbyła się poważnej konkurencji w produkcji zboża towarowego. |
| Przywilej jedlnieński z 1430 roku Władysław z Bożej łaski król Polski,(...) naprzód chcemy aby wszystkie domy boże, czyli kościoły, zachowały w zupełności swoje prawa, swobody i przywileje, granice i rozdziały dawne, jakich za świętej pamięci poprzedników naszych, królów i książąt polskich, używały. Pozwalamy również wszystkim zatrzymać i posiadać dostojeństwa tak duchowne, jako i świeckie, na mocy tych samych praw, zwyczajów i przywilejów, jakie im służyły za plemienników najjaśniejszych poprzedników naszych (...) żadnemu z książąt obcych ani ich i żadnemu zgoła cudzoziemcowi nie będziemy powierzać w zarząd, bądź to na czas pewny, bądź na zawsze, ani w jakikolwiek bądź sposób wymuszać zamku, warowni albo miasta, czynić go starostą, dzierżawcą i zwierzchnikiem ziemi jakowej albo dzielnicy naszego królestwa polskiego (...)Nareszcie przyrzekamy najuroczyściej, że żadnego obywatela osiadłego za popełnioną winę lub przestępstwo nie będziemy więzili ani więzić i karać dozwolimy, aż gdy o nie sądowo i dowodnie przekonanym, i nam albo staroście naszemu przez sędziego tej ziemi, w którym tenże obywatel zamieszkał, wydanym zostanie: wyjąwszy takiego, któryby schwytany był na kradzieży lub jakowym jawnym przestępstwie,jako to podpaleniu, rozmyślnym zabójstwie, porywaniu panien lub niewiast, łupieży i pustoszeniu włości; również takich, którzy by za siebie nie chcieli należnej dać rękojmi, stosownie dla wielkości wykroczenia lub winy. Nikomu też dóbr ani dzierżaw zabierać nie będziemy, chyba że w drodze prawa przez sędziów właściwych albo panów naszych jako winowajca będzie nam wskazany (...) |
Po śmierci Witolda w 1430 roku rozpoczął się konflikt o przejęcie tronu na Litwie – konkurowali ze sobą Świdrygiełła – brat Jagiełły – popierany przez litewską Ruś i Krzyżaków oraz brat Witolda - Zygmunt Kiejstutowicz popierany przez polską oligarchię. Dzięki niechęci bojarów litewskich do Rusinów popierających Świdrygiełłę w rywalizacji wygrał Kiejstutowicz, który odnowił sojusz z Polską w 1432 roku w Grodnie. Na tronie utrzymuje się do 1440 roku.
Władysław II Jagiełło umiera w 1434 roku w Gródku.
Dowiedz się więcej
1 Powstanie sejmu walnego w Polsce
2 Polityka w latach 1956-1970 – czasy realnego stalinizmu
3 Panowanie Zygmunta Augusta i rozwój ruchu egzekucyjnego w Polsce
2 Polityka w latach 1956-1970 – czasy realnego stalinizmu
3 Panowanie Zygmunta Augusta i rozwój ruchu egzekucyjnego w Polsce
Komentarze
artykuł / utwór: Rządy Władysława II Jagiełły
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)