klp.plMimo iż Wielkie Księstwo Litewskie swoją powierzchnią ponad dwukrotnie przewyższało Polskę z 1385 roku, było słabo zorganizowane. Jego obszar pomiędzy XIII wiekiem a połową XV powiększył się dziesięciokrotnie. Swoim obszarem obejmowało tereny wielu kultur (między innymi ruskiej, związanej z religią chrześcijańską już w X wieku) religii i ludów, spośród których Litwini stanowili zdecydowana mniejszość, w dodatku cywilizacyjnie zacofaną. W II połowie XIV wieku na wschodzie zagrożeniem stał się konflikt z Moskwą, zaś na zachodzie Litwa wciąż atakowana była przez Krzyżaków. Litwę trawiły również konflikty wewnętrzne, na co wpływała zasada dziedziczenia tronu książęcego przez wszystkich potomków męskich.
Z polskiej strony za unią z Litwą przemawiała przede wszystkim możliwość zjednoczenia się w walce przeciwko wspólnemu wrogowi, jakim był zakon krzyżacki, a także podbój wschodu. Litwa z kolei jako jedyne państwo pogańskie w ówczesnej Europie rozumiała konieczność przyjęcia chrztu, jednak nie chciała tego czynić za pośrednictwem Krzyżaków. Przyjmując chrzest, odbierała tym ostatnim pretekst do najazdu na ich tereny. Obydwa kraje zainteresowane były dalszą ekspansją na wschód i utrzymaniem zdobyczy ruskich. Unia w Krewie 1385 rok
14 sierpnia 1385 roku dochodzi do podpisania umowy między poselstwem polskim a Jagiełłą, która zawierała spisane po łacinie warunki pod jakimi litewski książę miał zostać mężem Jadwigi, a tym samym królem Polski. Przede wszystkim Jagiełło, jak i cała Litwa, miały przyjąć chrzest w obrządku rzymskim (katolicyzm). Związek Polski i Litwy został określony słowem łacińskim applicare, które oznaczało: włączenie, przyłączenie, połączenie, związanie. Różnorodność interpretacji tego słowa wpłynęła na to, ze Jagiełło rozumiał je jako połączenie Litwy i Polski pod jego panowaniem, zaś możni polscy jako wcielenie Litwy do Polski. Jagiełło zobowiązywał się również odzyskać utracone przez Polskę obszary, a także opłacić Wilhelma Habsburskiego za zerwanie zaręczyn.
| Umowa w Krewie – 14 sierpnia 1385 roku My Jagiełło z łaski Bożej Wielki Książę Litwy i Rusi pan i dziedzic przyrodzony podajemy do wiadomości wszystkim, (…) jako dostojny książę Jagiełło, Wielki Książę Litewski (…) wyprawił uroczyste poselstwo do panów ziemian Polski, a potem też do jego królewskiej wysokości. (…) Jako liczni cesarze królowie i książęta rozmaici pragnęli z tym Wielkim Księciem Litewskim, życzyli sobie i radzi byli wejść w związki wieczyste powinowactwa, a co Bóg wszechmocny zachował dla osoby tejże najjaśniejszej królowej. To też, najjaśniejsza Pani, niechaj Wysokość Wasza przyjmie do tak wielce zbawiennego związku tegoż pana Jagiełłę, Wielkiego Księcia, na syna, a najjaśniejszą księżnę Jadwigę, córę waszą najdroższą, królowę Polski, niechaj poślubi na prawą swą małżonkę. A sądzimy, że z tego wniknęłaby chwała Boża, dusz zabawienie, ludziom zaszczyt i wzmożenie państwa. Skoro zaś to co przyrzeczono dojdzie do przewidzianego końca, natenczas pan Jagiełło, Wielki Książę i z wszystkimi braćmi swymi jeszcze nie ochrzczonymi, krewniakami, szlachcicami, ziemianami z wyższymi i najniższymi w swoich krajach zamieszkałymi, wiarę świętego, rzymskiego Kościoła przyjąć zamierza, pragnie i życzy sobie. (…)Dla sprawy tej utwierdzenia, dla pewności i ubezpieczenia tenże Jagiełło Wielki Książę przyrzeka wszystkie skarby swe złożyć i wydać na odzyskanie strat państw obojga, tak Polski, jak i Litwy. A tylko, jeżeli taż pani Węgier córkę swą Jadwigę, królowę polską przyrzeczoną odda mu w małżeństwo. Także obiecując tenże Jagiełło Wielki Książę, że da i gotówką załatwi układ pieniężny, zawarty tytułem rękojmi, pomiędzy tą panią królową Węgier z jednej, a księciem Austrii z drugiej strony, mianowicie dwieście tysięcy florenów. Również ten Jagiełło Wielki Książę przyrzeka i zobowiązuje się wszelkie ziemie zagrabione i straty Królestwa Polskiego, oderwane przez czyje bądź ręce i zajęte, odzyskać własnymi zachodami i kosztami. Również tenże Wielki Książę Jagiełło obiecuje wszystkich chrześcijan, a zwłaszcza ludzi obojga płci pojmanych w kraju polskim i zwyczajem wojennym uprowadzonych, przywrócić do pierwotnej wolności, tak, iż każdy z nich bez względu na płeć odejdzie, dokąd mu się spodoba według woli jego. Następnie wymieniany książę Jagiełło przyrzeka także kraje swoje Litwy i Rusi wieczyście wcielić do korony Królestwa Polskiego. (…)Dan w Krewie, we wtorek w wigilię Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny Chwalebnej, roku pańskiego 1385. |
W wyniku unii zawartej w Krewie na początku 1386 roku Jagiełło przybył do Krakowa, gdzie został ochrzczony – nadano mu imię Władysław. W lutym nastąpił również jego ślub z Jadwigą oraz koronacja na króla Polski. Na Litwie władzę utrzymał brat stryjeczny Jagiełły – Witold, który prowadził własna politykę zagraniczną walcząc z Moskwą i Tatarami.
W 1401 roku doszło do odnowienia unii w Wilnie i Radomiu. Strona polska uznała niezależność Litwy, zaś Witold zapewnił sobie dożywotnio władzę. Unia była gwarantowana przez polską szlachtę i bojarów litewskich, przez co nabrała związku dwóch suwerennych państw.
Unia w Horodle 1413 rok
W związku z jednoznacznym uregulowaniem stosunków polsko-litewskich w 1413 roku zawarto unię w Horodle. Nowy akt potwierdzał niezależność polityczną Litwy, która od tego momentu zawsze miała mieć obieranego wielkiego księcia litewskiego w porozumieniu z Polską. Litwa zobowiązywała się nie łączyć z wrogami Polski. Równość litewskiej i polskiej strony podkreślono poprzez poszerzenie przywilejów polskiej szlachty o katolickich litewskich bojarów (przyjęcie 50 rodów bojarskich do polskich herbów szlacheckich). Od chwili unii w Horodle część polska nowego organizmu państwowego nazywano Koroną, zaś litewską – Wielkim Księstwem Litewskim. Państwa te utrzymały odrębny ustrój, system administracyjny, wojskowy i skarbowy. Wybór władców obu państw miał być wzajemnie uzgadniany. Unia umożliwiała wspólną politykę wobec ziem ruskich, a także Zakonu Krzyżackiego.
| Unia w Horodle (Ziemie Litwy i Rusi) [...] królestwu polskiemu powtórnie wcielamy [...] złączamy, przyłączamy, sprzymierzamy [...] na wieczne czasy, aby zawżdy były zjednoczone nieodwołalnie bez sporu wszelakiego. [...] wszyscy panowie i szlachta ziem litewskich wiarę [...] nam Władysławowi królowi polskiemu i Alaksandrowi albo Witowdowi wielkiemu księciu litewskiemu i potomkom naszym będą powinni trzymać i chować jako panowie i szlachta królestwa polskiego swym królom zwykli są chować i trzymać [...] jako to jaśniej w liście ich, które sobie wspólnie z pany królestwa polskiego zabopolnie dali, jest opisano. [...] żadnym książętom, panom i inym któregokolwiek stanu ludziom, którzy ziemiam królestwa polskiego zechcą się przeciwić, rady, łaski i podpomożenia żadnego nie będą dawać, ale one jako nieprzyjaciele ziemie i państw litewskich wszytką mocą niszczyć. [...] panowie i szlachta (litewska) po śmierci Aleksandra, to jest Witowda wielkiego księcia litewskiego, żadnego nie mają mieć i obrać za wielkie książę, jeno którego król polski za radą prałatów panów polskich i ziem litewskich będą rozumieć obrać i postawić. I także prelaci, panowie i szlachta królestwa polskiego [...] króla i pana nie mają sobie obierać przez wiadomości i rady naszej, to jest Aleksandra wielkiego książęcia i panów i szlachty ziem litewskich [...] |
Skutki zawarcia unii polsko-litewskiej
Zawarcie unii wpłynęło na pozycje sprzymierzonych państw w Europie. Litwa jako kraj pogański w ogóle na arenie europejskiej się nie liczyła, zaś Polska zarówno za panowania Kazimierza Wielkiego jak i Andegawena była zbyt słaba by prowadzić politykę zagraniczną na większą skalę, na przykład sprzeciwić się cesarstwu czy Czechom. Dzięki unii Litwa utrzymała swoją zagrożoną przez Moskwę i Krzyżaków państwowość, a także weszła w krąg łacińskiej kultury. Wspólne polsko-litewskie państwo stało się potęgą, a wkrótce za panowania Kazimierza Jagiellończyka mocarstwem i największym organizmem państwowym ówczesnej Europy. Zmieniła się również kultura obu krajów – z jednej strony kultura polska, związana z cywilizacja zachodnia promieniowała na ruskie i litewskie ziemie, z drugiej do kultury polskiej przenikały elementy wschodnie, co nadało kulturze polskiej specyficznego charakteru.
Unia wprowadziła na tron polski dynastię Jagiellonów, która rządząc niemal dwieście lat doprowadziło do rozkwitu państwa. To na okres rządów tej dynastii przypada „złoty wiek” w Polsce. Wymierną korzyścią unii było pokonanie pokonanie potęgi militarnej zakonu krzyżackiego, który dotychczas zagrażał obu niesprzymierzonym krajom, a co najważniejsze uzyskanie dostępu do Morza Bałtyckiego. Niektórzy twierdzą, że unia doprowadziła jednak do zaniedbania kresów zachodnich w zamian za zainteresowanie Wschodem i zaangażowania w konflikty z Moskwą czy Tatarami.
Dowiedz się więcej
1 Potop szwedzki (1655-1660)
2 Podwójna elekcja 1733 roku i wojna sukcesyjna polska
3 Księstwo Warszawskie (1807-1812)
2 Podwójna elekcja 1733 roku i wojna sukcesyjna polska
3 Księstwo Warszawskie (1807-1812)
Komentarze
artykuł / utwór: Unia Polski i Litwy - przyczyny, zawarcie, skutki
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)