klp.plBolesław, sporządzając testament (statut Bolesława Krzywoustego), pragnął uniknąć rozbicia państwa poprzez stworzenie jasnych zasad obejmowania władzy w Polsce, szczególnie, że możni naciskali na podział kraju. Testament władcy zniósł dotychczasowy wybór następcy tronu w Polsce, czyli wskazywanie kandydata przez władcę i jego wybór przez grono możnych, a na jego miejsce wprowadził seniorat. Ustanowił, w celu powstrzymania bratobójczych walk (od czasów Mieszka I każdy kolejny książę musiał walczyć o władzę), uwzględniając interesy wszystkich spadkobierców, że księciem zwierzchnim będzie zawsze senior – najstarszy mężczyzna w piastowskim rodzie. Objęcie tronu następowało na zasadzie dziedziczenia. Senior posiadał dzielnicę senioralną (wielkoksiążęcą) ze stolicą w Krakowie (Ziemia Krakowska, Sieradzka, część Wielkopolski z Gnieznem), zaś reszta ziem została podzielona pomiędzy synów Krzywoustego na dzielnice dziedziczne przekazywane przez władcę synom. Dzielnica senioralna miała zostać na zawsze niepodzielna, zaś pozostałe dzielnice mogły ulegać dalszym podziałom. Senior prowadził politykę zagraniczną (miał prawo wypowiadania i prowadzenia wojen, reprezentowania, zawierania traktatów), utrzymywał wojsko państwowe, a także miał zwierzchnictwo nad pozostałymi książętami. Mianował również dostojników kościelnych i świeckich (arcybiskupów, biskupów, kasztelanów) oraz posiadał zwierzchność sądową. Statut Bolesława Krzywoustego zaprzysięgli na wiecu urzędnicy i biskupi, a następnie zatwierdził papież.
| Mistrz Wincenty Kadłubek - Testament Bolesława Krzywoustego: Gdy poczuł, że[los] żąda już od niego śmiertelnej powinności, poleca spisać dokumenty testamentowe. Przekazuje w nich w spadku czterem synom i to co osiągnięte zasługami przodków i następstwo w królestwie, wyznaczając stałe granice czterech dzielnic w ten sposób, że w ręku najstarszego miała pozostać i księstwo dzielnicy krakowskiej, i władza zwierzchnika. A jeśliby spotkało go to, co ludzkie, zawsze starszeństwo i wzgląd pierworództwa miały rozstrzygać spór o następstwo. Przypominają mu piątego syna, to jest Kazia, który był jeszcze małym dzieckiem, dlaczego nie pamiętał o nim, dlaczego nie zapisał mu żadnej cząstki testamentowej. A on im na to rzekł : „Owszem, od dawna pamiętałem i zapisałem”. Gdy oni zdziwili się, jaka to mogła być piąta część wśród czterech, ktoś, nie wiem, żartobliwie czy poważnie, wtrącił: „Czyż nie widzicie, że dla czterech tetrarchów zrobiona jest kwadryga [stosowana] dla tetrarchii? Tak oto temu pacholęciu zapisuje się w spadku piąte koło u wozu cztero konnego (kwadrygi)”. A gdy obwiniano ojca o sporządzenie nielitościwego testamentu, rzekł: „W źrenicy oka widzę cztery strumienie z tej łzy wypływające i nawzajem na siebie uderzające falami; niektóre z tych [strumieni] w najgwałtowniejszym wylewie nagle wysychają. Ze złotego dzbana wytryska wodne źródło i koryta tych strumieni napełnia aż po wierzch wspaniałymi klejnotami. Niech więc ustaną żale na nielitościwy testament, słuszną bowiem jest rzeczą, aby dzielnice małoletnich powierzano opiekunom, nie małoletnim. Teraz jednak muszą już udać się tam, dokąd nikt nie wybiera się bez zbawiennego wiatyku”. Przyjąwszy więc zbawienne lekarstwo zakończył szczęśliwy dzień życia najszczęśliwszy książę [a] jeszcze szczęśliwy ojciec. |
W wyniku ustaleń Bolesława pierwszym seniorem został Władysław II Wygnaniec (1138-1146 – lata obejmowania funkcji seniora), który władał Śląskiem z ziemią lubuską oraz dzielnicą senioralną - Ziemią Krakowską oraz Kujawami. Książętami dzielnicowymi byli: Bolesław Kędzierzawy (1146-1173) ulokowany na Mazowszu, Mieszko Stary (1173-1177), który rządził w Wielkopolsce (Poznań), a także Kazimierz Sprawiedliwy (1177-1194). Ziemia sandomierska przypadła Henrykowi, zaś ziemia łęczycka dożywotnio wdowie po Bolesławie – Salomei.
Dowiedz się więcej
1 Powstanie i rozwój folwarku szlacheckiego w Polsce
2 Tworzenie się nowej władzy na ziemiach polskich. Manifest i działalność PKWN
3 Powstanie sejmu walnego w Polsce
2 Tworzenie się nowej władzy na ziemiach polskich. Manifest i działalność PKWN
3 Powstanie sejmu walnego w Polsce
Komentarze
artykuł / utwór: Testament Bolesława Krzywoustego
Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)