Jesteś w: klp.pl -> Lektury -> Historia Polski

Historia Polski / Słowianie – pochodzenie i rozwój

Autor: Jakub Rudnicki      Serwis chroniony prawem autorskim

---

Słowianie należą do wielkiej grupy indoeuropejskiej. Ich pochodzenie do dnia dzisiejszego nie jest do końca wyjaśnione. Prasłowianie nazywani Wenedami lub Wenetami pojawiają się w źródłach pisanych w I i II wieku naszej ery. Na przełomie V i VI wieku opanowali tereny w dorzeczu Wisły i Warty. W VI – VII wieku naszej ery zajmowali tereny od Łaby na zachodzie, półwysep Bałkański na południu, pobrzeże Bałtyku na północy po góry Ural na wschodzie.

Podział Słowian

• Słowianie wschodni – plemiona ruskie (na wschód od Bugu i Sanu);


• Słowianie zachodni – Polacy, Czesi, Słowacy, Serbołużyczanie;


• Słowianie południowi – Serbowie, Chorwaci, Słoweńcy (Półwysep Bałkański).

Słowianie wschodni i zachodni sąsiadowali z sobą, natomiast Słowianie południowi zostali oddzieleni przez koczownicze ludy Awarów, Bułgarów i Węgrów, którzy kolejno opanowywali dolinę Dunaju. Nad Bałtykiem Słowianie graniczyli z Bałtami (Prusowie, Jaćwingowie, Litwini, Łotysze, zaś na zachodzie z plemionami germańskimi.

Początkowo podstawowym łącznikiem grup Słowian była wspólnota rodowa i uprawiana przez nią gospodarka żarowo – wypaleniskowa. Rozerwanie wspólnot rodowych nastąpiło wskutek wędrówki ludów słowiańskich. Dzięki temu powstał nowy rodzaj wspólnoty – wspólnota opolna – terytorialna.

Podstawową jednostką organizacji społecznej Słowian był ród, łączący spokrewnione ze sobą rodziny. Zespoleniu rodziny sprzyjał kult przodków i kult duchów domowych. Rodziny kierowane przez najstarszego przedstawiciela opierały się na wspólnej gospodarce. Podstawy materialne dawało rolnictwo (uprawiano proso, żyto, pszenicę, jęczmień, rzepę i kapustę), hodowla (bydło, świnie i owce), zbieractwo, bartnictwo, rybołówstwo i myślistwo oraz zdobywanie łupów. Najważniejszym z rzemiosł domowych było tkactwo. Słowianie wierzyli w bóstwa główne, które związane były z magią, walką o władzę i zdobywaniem żywności (Strzybog, Perun – pan świata i władca błyskawicy, Weles, Wołos, Swaróg, Swarożyc-Daćbóg – bóg słońca, dobrobytu i obfitości), a także bóstwa poboczne i liczne demony (rusałki, strzygi, wiły). Bogowie czczeni byli w stałych miejscach – na wzgórzach, w gajach, pod świętymi drzewami, nie budowano im początkowo świątyń. Najniższy związek organizacyjny to u Słowian żupa, opole – oparty na współpracy, wspólnocie kulturalnej i samorządowej. Opola posiadały ośrodek osadniczy (nieraz ufortyfikowany) służący do przechowywania zbiorów i cennych rzeczy. W miarę wzrostu opoli zaczął się podział klasowy (najbardziej uprzywilejowani - starszyzna, wojownicy).

Ibrahim ibn Jakub - kupiec i podróżnik, Żyd z arabskiej Hiszpanii, który w połowie X wieku był w Europie Środkowej, między innymi w Czechach, tak pisał o Słowianach: Zamieszkują oni krainy najbogatsze w obszary zdatne do zamieszkania i najzasobniejsze w środki żywności. Oddają się ze szczególną gorliwością rolnictwu i poszukiwaniu środków do życia, w czym przewyższają wszystkie ludy Północy. Handel ich dociera lądem i morzem do Rusów i do Konstantynopola [...] We wszystkich krajach Północy głód nie powstaje wskutek braku opadów i długotrwałej suszy, lecz jedynie z powodu częstych deszczów i długotrwałego nagromadzenia wody gruntowej [...] Sieją w dwóch porach roku: późnym latem i na wiosnę. Najwięcej sieją prosa. Zimno jest dla nich zdrowe, nawet gdy jest bardzo wielkie, a gorąco zgubne. Ich wina i napoje upajające - to miód.

O Słowianach zamieszkujących dorzecze Wisły i Odry wiemy niewiele. Około V wieku na ziemiach polskich istniały cztery główne terytoria plemienne. Na terenie Wielkopolski być może mieszkali Serbowie, na Śląsku Obodryci, na obszarach południowych Chorwaci, Dulębowie i Sklawinowie, zaś rejon środkowej Wisły Mazowszanie.

Wędrówka Słowian z ich pierwotnych siedzib związana była z najazdem Hunów (IV-VI wiek) i ucieczką na Zachód plemion germańskich. Przyjąć należy, że tereny między Odrą a Dniestrem zasiedlili ostatecznie Słowianie w V wieku. W VI wieku w wyniku napływu koczowniczych Awarów ze stepów Azji Serbowie i Chorwaci wyemigrowali na południe, Słowianie zaś osiedlili się w rejonie Połabia (kraina historyczna położona pomiędzy rzekami Łabą i Soławą na zachodzie, Odrą na wschodzie, Morzem Bałtyckim na północy i Rudawami na południu). Przyczyny migracji były różnorodne – wzrost zaludnienia, łączenie się w prymitywne organizacje wewnątrzplemienne, osłabienie wyżej rozwiniętych państw z rejonu śródziemnomorskiego. W VII wieku Słowianie zbuntowali się przeciw Awarom i po kilku latach obalili ich rządy. W VII-VIII wieku istniały na terenach dzisiejszej Polski małe ośrodki plemiennej organizacji terytorialnej, co zapoczątkowało okres wczesnośredniowiecznego formowania się państw. Z podstawowej ludności wydzieliły się grupy wolnych kmieci oraz grupy wielmożów, którzy dążyli do ekonomicznej i politycznej dominacji, a także ekspansji na zewnątrz. Wojownicy przekształcać się zaczęli w rycerstwo, łączące zawód rolniczy ze służbą u księcia.

Organizacja państwa Słowian umożliwiała awans majątkowy kadrze urzędniczej (pochodzącej głównie ze starszyzny) ułatwiała także kontakty handlowe i pomagała w obronie swego terytorium. Z czasem książę uniezależniał się od wiecu plemiennego i przejmował prawo do terytorium państwowego, sprawowania sądów, zwierzchnictwa nad wojskami. Jego rola wzrastała przede wszystkim podczas wojen. Z czasem zaczęły się tworzyć trwałe wspólnoty obejmujące kilka plemion. Zazwyczaj jedno z nich narzucało swoje zwierzchnictwo innym, co prowadziło do powstawania pierwszych państw słowiańskich.


  Dowiedz się więcej



Komentarze
artykuł / utwór: Słowianie – pochodzenie i rozwój

Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)

Imię:
E-mail:
Tytuł:
Komentarz: